دو توضیح برای تورم تولید

اکوایران: آمارهای تورم تولیدکننده نشان می دهد که مرکز آمار ایران و بانک مرکزی در ارائه این آمار تفاوت معناداری دارند. در این گزارش به بررسی این تفاوت می پردازیم.

اخبار اقتصادی، تورم یکی از متغیرهای مهم در هر اقتصادی است. تورم در سطح مصرف کنندگان و تولیدکنندگان اعلام می شود. تورم مصرف کننده تورمی است که مردم عموما با آن سروکار دارند. این تورم نشان می دهد که قیمت کالاها و خدمات نهایی که به دست مردم می رسد چقدر افزایش یافته است. اما دسته دیگری از تورم وجود دارد که مردم از آن اطلاعی ندارند. این تورم تورم مولد است.

تورم تولیدکننده در واقع افزایش قیمت تولید کالاها و خدمات در یک اقتصاد است. به این تورم «تورم پیشران» نیز می گویند. دلیل این نام گذاری به دلیل تاثیری است که این تورم بر تورم مصرف کننده می گذارد. به بیان ساده تر، تورم تولیدکننده یا افزایش قیمت در ابتدای چرخه تولید یک محصول باعث می شود که قیمت محصول در پایان چرخه و در دست مشتری نهایی افزایش یابد یا همان افزایش قیمت در تورم در مصرف کننده

در ایران دو مرکز آماری اصلی این تورم را منتشر می کنند. مرکز آمار ایران و بانک مرکزی. اما آخرین آمار منتشر شده از این مراکز نشان می دهد که تفاوت قابل توجهی بین آمار این دو مرکز وجود دارد. در این گزارش قصد داریم به بررسی این دو آمار و علت تفاوت آنها بپردازیم.

عوامل موثر بر محاسبات سازنده

در ابتدا قبل از بررسی آمار این دو مرکز باید به روش محاسبه تورم اشاره کرد. به طور خلاصه، سه عامل اصلی در روش محاسبه تورم مهم است. اولین عامل فرمول محاسبه تورم است که معمولا در ایران با استفاده از شاخص لاسپیر استفاده می شود. عامل دوم «سال پایه» است. سال پایه سالی است که قیمت کالاها و خدمات در آن اندازه گیری می شود. آمار این دو مرکز نشان می‌دهد که سال پایه برای محاسبه تورم تولیدکننده یکسان بوده است (1394).

عامل سوم، سبد کالا و خدمات مورد بررسی است. می توان گفت این عامل یکی از عوامل تاثیرگذار در ایجاد اختلاف بین مراکز آماری کشور بوده است. به عبارت دیگر سبد محاسبه تورم در مرکز آمار و بانک مرکزی ایران متفاوت است و همین عامل باعث شده است که تورم تولیدکننده در این دو مرکز تفاوت چشمگیری با یکدیگر داشته باشد.

تفاوت آماری هم در اعداد و هم جهت

مرکز آمار ایران در تازه ترین گزارش خود از تورم تولیدکننده، نرخ تورم سالانه پاییز امسال را ۴۳.۸ درصد اعلام کرد. همچنین بانک مرکزی نرخ تورم پیشران در پایان آذرماه امسال را در آخرین آمار تورم تولیدکنندگان 35.1 درصد اعلام کرد. یعنی بین آمار این دو مرکز 8.7 واحد درصد اختلاف وجود دارد. این تفاوت تنها به پاییز 1402 ختم نمی شود و بر اساس آمارها می توان دریافت که در تابستان 1402 اختلاف آمار تورم تولیدکننده در این دو مرکز 8.4 درصد و در بهار امسال 7.1 بوده است. درصد

همچنین می توان گفت که علاوه بر این که ارقام این آمار در دو مرکز متفاوت بوده است; سیر آن در طول زمان یکسان نبوده است. به عنوان مثال تورم سالانه تولیدکننده مرکز آمار در تابستان امسال نسبت به فصل بهار افزایش یافته است، در حالی که بر اساس اطلاعات بانک مرکزی، تورم تولیدکننده در این مدت کاهش یافته است.

البته شایان ذکر است که تنها در آمار تورم سالانه می توان تورم سالانه آخرین ماه هر فصل را معادل تورم سالانه آن فصل در نظر گرفت و این مقایسه را می توان انجام داد. برای مقایسه تورم فصلی و نقطه به نقطه در این دو مرکز، لازم است میانگین شاخص قیمت اعلام شده به صورت فصلی در آمار بانک مرکزی، سپس بر اساس آن تورم نقطه به نقطه و فصلی محاسبه شود. تورم برای این مرکز محاسبه می شود.

در این گزارش محاسبات فوق انجام شده و نتایج نشان می دهد که این تفاوت در تورم سالانه در تورم نقطه به نقطه و تورم فصلی وجود دارد.

کاهش نقطه به نقطه تورم 34 یا 43؟

بررسی نقطه به نقطه آمار تورم فصلی در این دو مرکز نیز تفاوت معنادار آماری بین آنها را تایید می کند. به عنوان مثال تورم نقطه به نقطه تولیدکننده در پاییز امسال در مرکز آمار ایران معادل 43.6 درصد بوده در حالی که این تورم در آمار بانک مرکزی معادل 34.5 درصد بوده است. یعنی می توان گفت اختلاف آماری این دو مرکز در حدود 9.1 درصد است.

همچنین این اختلاف آماری در تابستان امسال 11.7 واحد درصد و در بهار امسال 7.3 واحد درصد بوده است.

تفاوت 2.2 واحد درصدی تورم فصلی در دو مرکز آماری کشور

تورم دیگری که در این دو مرکز قابل بررسی و مقایسه است، تورم فصلی تولیدکننده است. منظور از این تورم این است که قیمت تولید در هر فصل نسبت به فصل قبل چقدر افزایش یافته است.

آمار تورم فصلی تولیدکننده در پاییز امسال نشان می دهد که مرکز آمار ایران تورم فصل پاییز را 6.3 درصد و بانک مرکزی آن را 4.1 درصد اعلام کرده است. به عبارت دیگر از نظر مرکز آمار، قیمت تولید در پاییز امسال نسبت به تابستان 6.3 درصد افزایش داشته اما از نظر بانک مرکزی این افزایش 4.1 درصد بوده است. بنابراین تفاوت آماری این دو مرکز در تورم فصلی پاییز معادل 2.2 واحد درصد بوده است.

همچنین این تفاوت آماری در تورم تولیدکننده فصلی تابستان 1.3 واحد درصد و در تورم تولیدکننده فصلی بهار 2.3 واحد درصد بوده است.

ناهماهنگی آماری و دشواری در هدف گذاری

در مجموع بررسی ها نشان می دهد که تفاوت آماری این دو مرکز قابل توجه بوده و پرتفوی انتخابی یکی از عواملی است که می تواند باعث آن شود. اما مشکل اینجاست که آمار کدام یک از این مراکز آماری در کشور قابل اعتمادتر است؟ و فعالان اقتصادی باید روابط اقتصادی خود را بر اساس چه آماری تنظیم کنند؟

اینها سوالاتی است که پاسخی ندارد اما باعث عدم هماهنگی در نظام آماری کشور شده است. ناهماهنگی که تعیین اهداف آینده را هم برای رهبران سیاسی و هم برای فعالان اقتصادی کشور دشوار کرده است.

منبع اکو ایران