اکو ایران: نسبت سهم بخش خدمات در پای اقتصادی و سهم نیروی کار از اشتغال در این بخش چقدر است؟ این گزارش نشان می دهد که نسبت تعداد شاغلان در بخش خدمات با سرعت کمتری نسبت به نسبت ارزش افزوده این بخش از پای اقتصادی رشد کرده است.
اخبار اقتصادی، ارقام تولید ناخالص داخلی کشور که تا پایان پاییز امسال منتشر شد، نشان می دهد که سهم بخش خدمات از پای اقتصاد ایران در حال افزایش است. این موضوع را می توان با روند اشتغال در این بخش مقایسه کرد.
این گزارش رشد بخش خدمات در اقتصاد کشور را با دو شاخص تحلیل می کند. شاخص نسبت ارزش افزوده تولید شده در بخش خدمات به کل تولید ناخالص داخلی کشور است. و شاخص دیگر نسبت تعداد شاغلان بخش خدمات به کل شاغلین کشور است.
در پاییز 1402، سهم بخش خدمات از کل تولید ناخالص داخلی کشور 54.7 درصد بود. همچنین نسبت اشتغال در این بخش از کل اشتغال کشور 52.1 درصد بوده است. بنابراین همانطور که مشاهده می شود نسبت بین نسبت ارزش افزوده و نسبت اشتغال در بخش خدمات به یکدیگر نزدیک است. اما تفاوت این دو سهم در چند سال اخیر چگونه بوده است و چه چیزی را نشان می دهد؟ بررسی روند از سال 2015 نشان می دهد که بخش خدمات رشد قابل توجهی را در این سال ها تجربه کرده است. با این حال، نرخ رشد اشتغال در این بخش اندکی کمتر بوده است که می توان آن را به سختی هزینه های نیروی کار نسبت داد.
روند 16 ساله سهم خدمات در اقتصاد ایران
در سال‌های اخیر، بخش خدمات با پیشی گرفتن از صنعت و کشاورزی به بزرگترین بخش اقتصاد ایران تبدیل شده است. این بخش شامل کلیه فعالیت هایی است که با ارائه فعالیت های مختلف اعم از آموزش، بهداشت، حمل و نقل، فروش و … درآمدزایی می کند.
ارزش افزوده واقعی بخش خدمات از سال 2007 در بیشتر سال ها نسبت به سال قبل رشد داشته است. با این حال، این رشد تولید باید در رابطه با بخش کشاورزی و صنعت اندازه‌گیری شود تا ارزیابی دقیق‌تری از نرخ رشد بخش خدمات در اقتصاد به دست آید. برای انجام این کار، مشارکت بخش خدمات در پای اقتصادی قابل بررسی است. بررسی روند 16 سال اخیر نشان می دهد که سهم بخش خدمات در اقتصاد در این سال ها رشد زیادی داشته و از 40.8 درصد در بهار 1396 به 54.7 درصد در پاییز 1402 رسیده است.
اما این رشد مشارکت یکسان نبوده است. بنابراین سهم آنها در سال های 1386 تا 1393 افزایش یافت و در پایان سال 1393 به 7/49 درصد رسید و پس از آن تا تابستان 1396 سهم خدمات در پای اقتصاد کاهش یافت و در این فصل به 48 درصد رسید. دلیل این افت را می توان رشد بخش صنعت به دنبال بهبود فضای بین المللی، کاهش تحریم ها و تاثیر آن بر اقتصاد دانست.
این در حالی است که از پاییز 1396 سهم خدمات از کل تولید ناخالص داخلی کشور مجدداً افزایش یافته و در پاییز 1393 به 54.7 درصد رسیده است.
نسبت اشتغال در بخش خدمات در 16 سال گذشته
مشاهده روند نشان می دهد که در 16 سال گذشته در دو دوره زمانی 1396 تا 1398 و 1394 تا تابستان 1396 سهم اشتغال در بخش خدمات بیشتر از سهم ارزش افزوده این بوده است. بخش پای اقتصادی؛ یعنی در این سالها با وجود بزرگتر بودن بخش صنعتی و کشاورزی اقتصاد، تعداد نیروهای خدماتی بیشتر بوده است.
این در حالی است که در بازه زمانی 1391 تا 1394 و 1398 تا 1402 سهم این بخش از ارزش افزوده بیش از سهم آن از اشتغال بوده است.
این سؤال را می توان این گونه تفسیر کرد; در سال‌هایی که سهم ارزش خدمات ناشی از پای اقتصادی کمتر از سهم اشتغال در این بخش بود، افراد بیشتری مشاغل خدماتی داشتند اما ارزش افزوده کمتری نسبت به بخش صنعت تولید می‌کردند. بنابراین در سال های اخیر صنعت وضعیت بهتری نسبت به خدمات داشته است.
اما در سال‌هایی که سهم ارزش خدمات در پای اقتصادی بیشتر از سهم اشتغال در این بخش بوده است، افراد شاغل در بخش خدمات ارزش افزوده بیشتری تولید کرده‌اند. بنابراین می توان گفت در سال های اخیر وضعیت خدمات نسبت به صنعت بهتر شده است.
اکنون در یک بررسی 16 ساله می توان مشخص کرد که تعداد شاغلان بخش خدمات یا درآمد حاصل از این بخش در این سال ها رشد بیشتری داشته است. برای این کار میزان رشد این دو شاخص بررسی می شود.
رشد بخش خدمات بیشتر ناشی از درآمد است یا نیروی کار؟
بررسی ها نشان می دهد طی 16 سال گذشته رشد سهم ارزش افزوده در بخش خدمات از رشد سهم اشتغال در این بخش پیشی گرفته است. بنابراین نسبت ارزش افزوده در این بخش از 40.8 درصد به 54.7 درصد افزایش یافته و 14 واحد درصد رشد داشته است، اما نسبت اشتغال در این بخش از 45.6 درصد به 52.1 درصد افزایش یافته و تنها 6.5 واحد درصد افزایش یافته است. . بنابراین رشد بخش خدمات از نظر ارزش افزوده بیشتر از رشد آن از نظر نیروی کار بوده است.
این موضوع را می توان دلیل سفت شدن بازار کار دانست. این بدان معناست که نیروی کار به سرعت بین بخش های مختلف اقتصاد حرکت نمی کند. بنابراین علیرغم رشد ارزش افزوده و درآمد در بخش خدمات طی این سالها، جابجایی نیروی کار به این بخش با سرعت کمتری صورت گرفته است.
منبع اکو ایران
