سه تغییر مهم در دارایی های خارجی بانک مرکزی

اکو ایران: بر اساس آخرین گزارش بانک مرکزی، سه بخش از پایه پولی نسبت به آمارهای رسمی در گذشته دستخوش تغییرات شدیدی شده است که بانک مرکزی آن را ناشی از سه تغییر اساسی در دارایی های خارجی دانست.

اخبار اقتصادی، بانک مرکزی در جدیدترین گزارش خود از مولفه های اصلی پایه پولی در پایان سال های 1400 تا 1402 جدولی منتشر کرد که در آن ارقام این جدول با ارقام رسمی اعلام شده از سوی مرکز در گذشته تفاوت زیادی دارد. .

پایه پولی یکی از مهم ترین متغیرهای اقتصادی است که افزایش آن می تواند بر تورم اقتصاد اثرگذار باشد. پایه پولی از چندین جزء اصلی تشکیل شده است که یکی از مهمترین آنها «خالص دارایی های خارجی» است که از «ارزهای خارجی» و «طلا» تشکیل شده است. بر اساس آخرین آمار بانک مرکزی، «خالص دارایی های خارجی» بانک مرکزی در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱ بیش از ۵ برابر شده است.

علاوه بر دارایی های خارجی، در سایر مؤلفه های پایه پولی مانند «خالص دارایی های بخش عمومی» و «خالص سایر اقلام» نیز تفاوت مشاهده می شود.

اما این تفاوت بی دلیل نیست و رئیس سیاست پولی بانک مرکزی در گزارش خود دلیل این تفاوت ها را اینگونه بیان کرد: مبادله دارایی های ارزی (با توجه به کیفیت آنها) و بدهی های ارزی بانک مرکزی که در سال 1402 صورت دارایی ها و بدهی های بانک مرکزی در پایان سال مذکور بررسی و تنظیم شد. علاوه بر این، بر اساس دستورالعمل تهیه آمار پولی و مالی صندوق بین المللی پول (MFSMCG, 2016) و با توجه به اصل قلمرو اقتصادی و سکونت و همچنین واحدهای نهادی مقیم و غیر مقیم در تهیه آمارهای پولی و مالی و با هدف افزایش دقت و کیفیت آمار پولی، طبقه بندی آمار پولی مولفه های اساسی بررسی شد.

بنابراین به طور کلی تغییرات وارد شده در آمارهای پولی پایه را می توان به سه دسته تقسیم کرد. اولین تغییر «افزایش نرخ ارز» بود که پایه پولی و دارایی های خارجی را در سال 1402 افزایش داد.

تغییرات دوم و سوم به ترتیب مربوط به «تغییر طبقه‌بندی دارایی‌های مقیم و غیر مقیم» و «کیفیت دارایی‌های خارجی» است که بر ارقام 1400 و 1401 تأثیر گذاشته است. ارقام و اجزای پایه پولی را ارزیابی خواهیم کرد.

رشد قابل توجه دارایی های خارجی به دلیل نرخ ارز

آمارهای جدید بانک مرکزی حاکی از آن است که دارایی های خارجی در سال 1402 جهش قابل توجهی داشته که به دلیل افزایش نرخ ارز رخ داده است. بر اساس آمار جدید این مرکز، خالص دارایی های خارجی از 345 میلیارد تومان به 1836 میلیارد تومان افزایش یافته است که نشان دهنده افزایش بیش از پنج برابری است.

دلیل این افزایش به وضوح می تواند تغییر نرخ 4200 تومبه ای باشد که تا نرخ ارز بازار آزاد بالا رفته و باعث این جهش در دارایی ها و بدهی های ارزی بانک مرکزی شده است.

تغییرات ساختاری در اجزای پایه پولی

تحلیل مولفه‌های پایه پولی در سال‌های 1400 و 1401، بر اساس آمارهای جدید و قدیم، نشان می‌دهد که سه بخش «خالص دارایی‌های خارجی»، «خالص دارایی‌های بخش دولت» و «سایر خالص اقلام» تغییرات زیادی داشته است. سال های جدید آمار رسمی نسبت به آمار قبلی

به عنوان مثال، در سال 1400، «خالص دارایی های خارجی» از 568 به 342 و «خالص سایر اقلام» از منفی 22 به 214 افزایش یافت. این تغییرات گسترده در اجزای پایه پولی نشان دهنده تغییر در نرخ نیست. تغییرات و بیشتر مربوط به تغییرات در ساختار اجزای پایه پولی بر اساس دستورالعمل های صندوق بین المللی پول است.

یکی از این تغییرات که در گزارش بانک مرکزی به آن اشاره شده «دارایی های مقیم و غیر مقیم» است. به عنوان مثال در این تغییر به جای اینکه بدهی های خارجی دولت به بانک مرکزی در خالص دارایی های خارجی ثبت شود، در خالص مطالبات دولت از بانک مرکزی لحاظ می شود. به عبارت دیگر می توان گفت که ارقام این سه بخش به دلیل تغییر در طبقه بندی ارقام اجزای پایه پولی تغییر کرده است.

تغییر سوم مربوط به تصمیم گیری در مورد دارایی های با کیفیت بالا و پایین بوده است. به عبارت دیگر، کیفیت یک دارایی خارجی. تسهیل دسترسی و انتقال به داخل دولت ها ممکن است نتوانند به راحتی ارز حاصل از فروش دارایی های خود در خارج و ارز حاصل از فروش نفت در داخل را وارد کنند. این وجوه ممکن است به دلیل تحریم در کشورهای دیگر مسدود شده و قابل دسترسی نباشد. بنابراین، هر چه دسترسی به این دارایی ها دشوارتر باشد، کیفیت بدتر خواهد بود و امکان انجام آن وجود نخواهد داشت.

نتیجه این دو تغییر در مولفه های پایه پولی در سال های 1400 و 1401 در نهایت در کاهش رقم نهایی پایه پولی خود را نشان داده است. از آنجایی که «تغییر طبقه‌بندی دارایی‌های ساکنان و غیرمقیم‌ها» چیزی جز تغییر جایگاه ارقام انجام نداده است. پیش بینی می شود کاهش پایه پولی در این دو سال به دلیل حذف یک سری دارایی های غیرمولد باشد که محقق نمی شود.

بنابراین، حاصل این تغییرات پایه پولی در سال 1401 از 860 میلیارد تومان به 854.8 میلیارد تومان و همین تغییرات پایه پولی در سال 1400 نیز از 604 میلیارد تومان به 598.1 میلیارد تومان افزایش یافت.

همچنین می توان گفت که در نتیجه تغییر پایه پولی، تغییراتی در رشد این متغیر رخ داده است. به عنوان مثال رشد پایه پولی در آمار قدیم در فروردین 1402 معادل 45 درصد بوده که در آمار جدید به 5/45 درصد افزایش یافته است. همچنین آخرین آمار اعلام شده در اسفند 1402 حاکی از آن است که رشد پایه پولی از 28 درصد در آمار قدیم به 6/27 درصد در آمارهای جدید رسیده است.

منبع اکو ایران