آینده پرمخاطره: چه میزان از بودجه کشور صرف بحران صندوق بازنشستگی می شود؟

اکوایران: بررسی‌ها نشان می‌دهد که وابستگی صندوق‌های بازنشستگی به بودجه در سال‌های اخیر افزایش چشمگیری داشته است که نشان‌دهنده بحران بزرگی در اقتصاد ایران در سال‌های آینده است.

اخبار اقتصادی، سهم صندوق های بازنشستگی از بودجه عمومی در سال های اخیر افزایش قابل توجهی داشته است. بنابراین در سال گذشته سهم لشگری و صندوق های بازنشستگی کشور به 26 درصد از کل بودجه دولت رسید.

از سوی دیگر جمعیت افراد بالای 65 سال که اکثریت مستمری بگیران صندوق بازنشستگی را تشکیل می دهند در فاصله سال های 1345 تا 1395 در 5 برابر شده است، در حالی که جمعیت کل کشور در همین بازه زمانی سه برابر شده است. همچنین بر اساس پیش‌بینی‌های این پژوهشکده، جمعیت افراد بالای 65 سال با 4 برابر شدن از 1395 به 1430 نفر در سال‌های اخیر کاهش یافته است. به عبارت دیگر جمعیت ایران به سرعت در حال پیر شدن است.

تورم و نرخ بالای بیکاری در سال های اخیر و سرمایه گذاری نادرست دارایی های صندوق های بازنشستگی در گذشته، آنها را به طور فزاینده ای ناکارآمد و از نظر مالی بی ثبات کرده است.

همه اینها نشان می دهد که بحران صندوق بازنشستگی که اکنون ایران با آن مواجه است در سال های آینده بسیار جدی تر خواهد شد. به زودی اقتصاد ایران را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

صندوق های بازنشستگی در ایران

نظام پرداخت مستمری بازنشستگان در ایران شامل چهار نهاد اصلی و چند نهاد دیگر است. سازمان تامین اجتماعی، صندوق بازنشستگی کشوری، سازمان اجتماعی نیروهای مسلح (صندوق بازنشستگی لشگری) و سازمان تامین اجتماعی کشاورزان، روستائیان و عشایر چهار نهاد اصلی هستند. علاوه بر این، سایر نهادهای متولی پرداخت مستمری به بازنشستگان کشوری مربوط به اتحادیه ها و بخش خصوصی هستند.

آمارها نشان می دهد سازمان تامین اجتماعی بیش از 50 درصد بازنشستگان را تحت پوشش دارد.

علاوه بر این، دو صندوق بازنشستگی کشوری و نظامی به بودجه عمومی دولت بستگی دارد.

به طور کلی، نحوه کار صندوق های بازنشستگی به این صورت است که افراد در حین کار، حق بیمه بازنشستگی را پرداخت می کنند. صندوق با این حق بیمه در بازارهای مالی، بانک ها و پروژه های سودآور سرمایه گذاری می کند تا در زمان بازنشستگی فرد، حقوق و مزایای متناسب با تورم پرداخت کند.

افزایش وابستگی به صندوق های بازنشستگی دولتی

بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، سهم بودجه عمومی دو صندوق بازنشستگی کشوری و لشکری ​​بین سال‌های 92 تا 1402 افزایش یافته است، به عبارت دیگر سهم این دو صندوق از کل بودجه عمومی به 26 درصد رسیده است. سال گذشته با حدود 15 واحد افزایش نسبت به سال 92. این دو صندوق 65 درصد از اعتبارات اجتماعی کشور را تشکیل می دهند و این روند رو به افزایش است!

در بخشی از سخنرانی اخیر دکتر نیلی درباره مشکلات جدی کشور، این استاد اقتصاد تاکید کرد که چیزی معادل کل ارزش نفت فروخته شده از ایران برای پر کردن این خلاء جدی در صندوق های بازنشستگی هزینه می شود. شما می توانید ارائه کامل را اینجا ببینید.

همچنین در سال‌های اخیر نه تنها بودجه رفاه اجتماعی، بلکه برای واگذاری اموال و دارایی‌های دولتی که در اختیار همه مردم و نسل‌های آینده است، صرف انجام تعهدات صندوق‌ها شده است.

شاخص های بحران در صندوق های بازنشستگی ایران

نرخ وابستگی در امور بازنشستگی از تقسیم جمعیت بالای 65 سال بر جمعیت بین 15 تا 65 سال محاسبه می شود. نسبت حمایت نیز از تقسیم تعداد کل مشارکت کنندگان بیمه بر مستمری بگیران به دست می آید.

افزایش نسبت وابستگی به معنای پیر شدن کشور و کاهش نسبت حمایتی به معنای افزایش بیشتر تعداد مستمری بگیران نسبت به پرداخت کنندگان بیمه است. در واقع با توجه به اینکه عمده منابع درآمدی صندوق های بازنشستگی در ایران از محل بودجه دولت و حق بیمه کارکنان است، در صورت کاهش نرخ حمایتی به معنای کاهش درآمد صندوق ها است. بنابراین افزایش نسبت وابستگی و کاهش نسبت حمایت منجر به بی ثباتی مالی این صندوق ها می شود.

در نتیجه با توجه به اینکه در سال‌های گذشته و احتمالاً آینده، نرخ رشد جمعیت 65+ بیشتر از نرخ رشد جمعیت 65 تا 15 ساله است، شاهد افزایش نرخ وابستگی خواهیم بود. همچنین این امر و نرخ بالای بیکاری بر ضریب حمایت تاثیر گذاشته و تعداد مستمری بگیران بیشتر از پرداخت کنندگان بیمه است. در نتیجه این امر باعث افزایش هزینه ها و کاهش درآمد صندوق می شود و منجر به عدم تعادل جدی می شود.

بیش از امید به زندگی از سن بازنشستگی

شکاف بین سن بازنشستگی و امید به زندگی در 70 سال گذشته افزایش یافته است. بنابراین در سال 1330 امید به زندگی ایرانیان 46 سال و میانگین سن بازنشستگی 56 سال بود. در نتیجه تفاوت بین سن بازنشستگی و امید به زندگی در سال جاری 11- سال بوده است. در سال 2019، طبق آخرین گزارش ها، اختلاف سن بازنشستگی و امید به زندگی به 25 سال رسیده است.

در واقع هر چه فاصله این دو رقم بیشتر باشد، فشار بر صندوق های بازنشستگی بیشتر می شود.

تورم کابوس صندوق های بازنشستگی است

تورم بالا و پایدار اقتصاد ایران در سال های اخیر باعث شده است که بازنشستگان نیز مانند سایر اقشار جامعه بخواهند حقوق خود را متناسب با تورم افزایش دهند. از سوی دیگر به دلیل وضعیت نامناسب صندوق های بازنشستگی خود مجبور به متوسل شدن به کمک های دولتی می شوند.

فشار این وجوه به دولت باعث کسری بودجه این نهاد و در نتیجه تورم خواهد شد. تورم نیز بار دیگر نارضایتی عمومی را به همراه دارد و بار دیگر دولت و صندوق های بازنشستگی را با بحران مواجه خواهد کرد. بنابراین در صورت ادامه این روند باید منتظر یک اتفاق بسیار منفی در اقتصاد ایران باشیم.

منبع اکو ایران