اکوایران: ایران‌خودرو سال 1401 در حالی از فروش 29 هزار دستگاه پژو 207 در بورس کالا حدود ۴.۵ هزار میلیارد تومان سود به دست آورد؛ که این تیراژ عرضه، حتی ۵ درصد از فروش 1401 ایران‌خودرو را در بر نمی‌گرفت. با این حال، شورای رقابت عرضه خودرو را در بورس کالا ممنوع کرد و قیمت‌گذاری دستوری در این صنعت تداوم پیدا کرد.
اخبار اقتصادی، بحث شروع عرضه خودرو در بورس کالا دوباره داغ شده و یک بار دیگر نقطه نظرهای موافق و مخالف این شیوه عرضه خودرو، مجدداً مطرح می‌شود. خودروهای سواری طی نیمه دوم سال 1401 با تعدادی محدود در بورس کالا عرضه شد ولی با گذشت چند ماه، شورای رقابت در برابر عرضه خودرو در بورس کالا ایستاد و در حالی که تنها بخش بسیار اندکی از تولیدات خودروسازها توسط این بازار به فروش رسیده بود؛ بار دیگر فروش خودرو به روش سامانه‌ای بازگشت و در دو سال گذشته، ایران خودرو، سایپا و پارس خودرو به روند زیان‌دهی خودشان ادامه دادند.
یکی از دلایلی که به عنوان دلیل اصلی شورای رقابت برای ممنوعیت عرضه خودرو در بورس کالا مطرح می‌شد؛ تورم‌زا بودن این روش عرضه بود و برخی از تحلیل‌گران معتقد بودند که این شیوه خرید، برای مردم گران تمام می‌شود. بررسی‌های ما بر روی عرضه بورسی سال 1401 خودروی پرطرفدار پژو 207 که از نظر قیمتی نیز در بین محصولات ایران‌خودرو جایگاه متوسطی دارد نشان می‌دهد که فروش بورسی این خودرو در کمترین سطح خودش، یعنی انتهای آبان ماه، 102 میلیون تومان یا 23 درصد کمتر از قیمت بازار بوده و در بیشترین سطح آن که در اوایل اسفند 1401 بود، اختلافی 278 میلیون تومانی یا 36 درصدی با بازار آزاد خودرو داشته است. در نیمه دوم سال 1401 شاهد روند صعودی در نرخ بازار دارایی‌های سرمایه‌ای بودیم و این مسئله بازار خودرو را نیز درگیر خودش کرده بود. با این حال در فاصله زمانی آبان تا هفته سوم دی ماه که قیمت پژو 207 دستی بیشتر از 35 درصد در بازار آزاد رشد کرد؛ قیمت معامله‌ای بورس کالا کمتر از 10 درصد افزایش داشت.
این مقاومت قیمتی در بورس کالا، دلایل زیادی دارد ولی در این میان عامل تداوم روند عرضه در قیمت 18 دی ماه بورس کالا کاملا مشهود است. با وجود افزایش شدید قیمت‌ها در بازار آزاد، چند عرضه متداوم و با تیراژ بالاتر نسبت به عرضه‌های سبک اولیه، باعث شد تا قیمت معامله‌ای در بورس کالا رشد نکند و حتی کاهش نیز داشته باشد.
حال تصور کنید اگر ایران خودرو در این دو سال محصولاتش را از طریق بورس کالا عرضه کرده بود؛ صنعت خودرو و بازار خودرو در این روز‌ها چه شرایطی داشت.
ایران خودرو در سال 1401 حدودا 21 همت زیان ناخالص به ثبت رساند و در نهایت نیز نزدیک 32 همت به زیان انباشته خودش اضافه کرد. بررسی‌های اکوایران نشان می‌دهد که ایران‌خودرو بابت عرضه این 29 هزار خودرو که حتی 5 درصد از عرضه سال 1401 این شرکت را پوشش نمی‌دهد، حدودا 4.5 همت سود ناخالص داشته است و اگر این خودرو‌ها نیز به روش سنتی عرضه می‌شد؛ چیزی نزدیک به هزار و 870 میلیارد تومان برای این شرکت زیان ناخالص به همراه داشت و می‌توان گفت حدوداً زیان ناخالص سال 1401 ایران خودرو از 27 همت عبور می‌کرد.
ریسک وام‌های مرده ارزی برای بورس
حال فرض کنید که ایران خودرو فقط 207 تولید می‌کرد و تمام 607 هزار دستگاه فروخته در سال 1401 را از طریق بورس کالا عرضه می‌کرد. در این شرایط فرضی، ایران خودرو به جای زیان ناخالص 21 همتی، حدودا 95 همت سود ناخالص به ثبت می‌رساند. این بررسی‌ها نشان می‌دهد که بورس کالا از یک سو عامل سودآوری خودروسازان است و از سوی دیگر شرایط بهتری به نسبت بازار آزاد خودرو برای خریداران فراهم می‌کند و تقاضای غیر حقیقی خودرو را نیز به شدت کاهش می‌دهد.
