کالاهای غیرخوراکی در سومین پیک تورم

اکوایران: بر اساس آمارها، تورم سالانه کالاهای غیرخوراکی در دهه اخیر دو تکانه ناشی از افزایش ارز را تجربه کرده است و با ثبت رکورد در مهرماه سال جاری انتظار اوج دیگری را دارد.

به گزارش اخبار اقتصادی، «تورم» به یکی از پرکاربردترین کلیدواژه های اقتصادی در سال های اخیر تبدیل شده است. این شاخص به دلیل تأثیری که بر معیشت خانوارها دارد از اهمیت بالایی برخوردار است. برای بررسی اثرات رفتار این شاخص می توان از تورم ماهانه و سالانه استفاده کرد. تورم ماهانه برای بررسی شوک ها و تورم سالانه برای نشان دادن روند کلی استفاده می شود.

داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد در دهه گذشته کالاهای غیرخوراکی محل دو شوک تورمی و افزایش مزمن قیمت این کالاها بوده است.

در نیمه اول سال 97 و در نیمه اول سال 99 دو بحران در محصولات غیرخوراکی رخ داد. این تکانه های تورمی با شدتی رخ داده و نرخ تورم ماهانه را گاهی تا 5/7 درصد افزایش داده است. به نظر می‌رسد جهش‌های نرخ ارز در سال‌های مذکور عامل ایجاد چنین شوک‌های تورمی باشد.

این شوک های تورمی که خود را با تورم ماهانه نشان می دهد، پس از مدتی اثر خود را بر تورم سالانه باقی می گذارد. بنابراین پس از گذشت چند ماه دو قله تورم سالانه نمایان شده است.

آخرین داده های مرکز آمار نشان می دهد که به موازات تورم ماهانه، اوج جدیدی در تورم سالانه ایجاد شده است که بالاترین میزان ثبت شده در ده سال اخیر است.

کدام تورم بهتر است؟ ماهانه یا سالانه؟

روش های مختلفی برای بررسی این شاخص وجود دارد. گاهی نیاز به بررسی ماهانه و گاهی ارزیابی فراوانی سالیانه آن ضروری است.

تورم ماهانه بیانگر درصد افزایش قیمت کالاها نسبت به ماه قبل است. به همین دلیل عمدتاً برای بررسی شوک ها استفاده می شود. اما تورم سالانه در مرکز خود تغییرات قیمتی 24 ماه گذشته است و بنابراین بیشتر برای بررسی روندهای عمومی استفاده می شود. به عبارت دقیق تر، تورم سالانه حاصل تقسیم میانگین شاخص قیمت در یک سال منتهی به ماه مورد نظر بر میانگین این شاخص در دوره مشابه سال قبل است.

برای مثال تورم سالانه مهر 1402 از تقسیم متوسط ​​شاخص قیمت از ابتدای مهر 1401 تا پایان مهر 1402 بر میانگین شاخص قیمت از ابتدای مهر 1400 تا پایان مهر 1401 به دست می آید. می توان گفت که تغییرات سالانه تورم شامل شوک های قیمتی ماهانه در یک سال می شود. به همین دلیل، تورم سالانه معمولا با تاخیر به شوک های قیمتی پاسخ می دهد.

نگاهی کوتاه به بحران قیمت کالاهای غیرخوراکی

بر اساس داده‌های مرکز آمار ایران، همانطور که در بالا ذکر شد، سه تکانه عمده بر قیمت اقلام غیرخوراکی در دهه گذشته تأثیر گذاشته است. اولین شوک در جولای 2018 رخ داد و شدت این شوک تا ماه های بعد ادامه داشت. پس از دو سال، شوک دوم بر قیمت اقلام غیرخوراکی در جولای 2019 تأثیر گذاشت. رفتار شوک دوم بسیار شبیه شوک اول بود، اما شدیدتر بود. پس از شوک دوم، آرامش در سطح قیمت ها از بین رفت و قیمت کالاهای غیرخوراکی با سرعت بیشتری نسبت به قبل افزایش یافت.

شوک اول و دوم؛ دست نامرئی نرخ ارز

همانطور که در بالا ذکر شد، تورم ماهانه می تواند زمان شوک های قیمتی در بازار را بهتر از تورم سالانه تعیین کند. به محض ایجاد شوک و افزایش قیمت در یک کالا، اثرات آن در تورم ماهانه قابل مشاهده است. به همین دلیل تاثیر تکانه های قیمتی بر این کالاها را می توان در تورم ماهانه تیر 1396 و تیر 1398 به وضوح مشاهده کرد که تورم ماهانه در این دو دوره بسیار بیشتر از سطوح قبلی است. در نتیجه این شوک، سطح تورم ماهانه به حدود 7.5 درصد افزایش یافته است.

ممکن است این سوال پیش بیاید که علت این شوک ها چیست؟ برای پاسخ به این سوال باید به رویدادهای سیاسی و اقتصادی آن دوران اشاره کرد. در سال 2017، دولت وقت ایالات متحده آمریکا تصمیم گرفت از توافق برجام خارج شود. این خبر به طور قابل توجهی انتظارات جامعه ایران را تحت تاثیر قرار داد. به حدی که امسال نرخ ارز از 4500 به 18000 تومان رسید.

این جهش نرخ ارز موجب شوک قیمتی عمده در سمت عرضه اقتصاد و افزایش قیمت اقلام غیرخوراکی شد. به بیان دقیق تر، زیرا بسیاری از کالاهای تولید داخل نهاده های خود را به صورت وارداتی تامین می کنند. افزایش نرخ ارز می تواند قیمت نهایی محصولات تولیدی شما را افزایش دهد.

این جهش قیمت کالاهای غیرخوراکی در تیرماه ۱۳۹۶ باعث شد تا تورم سالانه آثار این شوک را با تاخیر نشان دهد. بنابراین تورم سالانه در آگوست 2018 به بیش از 33.5 درصد رسید که از سال 2019 تا آن سال بی سابقه بود.

دومین شوک قیمتی در جولای 2019 رخ داد که این شوک در دو مرحله و به فاصله 3 ماه رخ داد. مرحله اول شوک ناشی از سقوط بازار سهام در ماه جولای و مرحله دوم شوک ناشی از گرماگرم انتخابات آمریکا در اکتبر 2019 بود.

سقوط بورس ایران در تیرماه 1398، شوک بزرگی را در بازارهای موازی ایجاد کرد و سرمایه‌های سرگردانی که بازار را ترک کردند، جذب بازارهای دیگر شدند. یکی از این بازارها که از گزند سرمایه در دست مردم در امان نماند، بازار ارز بود. فشار تقاضا در این ماه باعث شد تا قیمت ارز 25 هزار تومان افزایش یابد. در نتیجه افزایش نرخ ارز، اولین شوک در عرضه کالاهای غیرخوراکی رخ داد و قیمت این کالاها ماهانه رشد زیادی را تجربه کرد. تا اینکه تورم ماهانه در جولای 2019 به 6.3 درصد رسید.

مرحله دوم شوک با انتخابات آمریکا شکل گرفت. در جریان مناظرات انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و زمانی که دونالد ترامپ شانس بالایی برای اداره این کشور در نظرسنجی های انتخاباتی داشت. انتظارات تورمی زیادی در ایران ایجاد شد. احتمال بازگشت دونالد ترامپ و فشارهای تحریمی بیشتر بر ایران باعث شد بازار ارز به سرعت تحت تاثیر اخبار انتخابات آمریکا قرار گیرد. به همین دلیل در مهرماه ۱۳۹۸ در میان اخبار انتخاباتی از این کشور و احتمال انتخاب ترامپ به عنوان رئیس جمهور آمریکا، قیمت ارز جهش کرد و به حدود ۳۲ هزار تومان افزایش یافت.

این افزایش نرخ ارز مانند دو جهش قبلی که اشاره شد، رفتاری مشابه در قیمت کالاهای غیرخوراکی داخلی ایجاد کرد. در اکتبر 2019، تورم ماهانه غیرخوراکی به 7.5 درصد افزایش یافت.

این دو موج تورم قیمت غیرخوراکی باعث شد که تورم سالانه کشور با فاصله زمانی یک ساله به اوج خود برسد. بنابراین تورم سالانه در تیر و مرداد 1400 به حدود 40 درصد رسید که بالاترین سطح تجربه شده از سال 1992 بود.

شوک سوم؛ افزایش مداوم قیمت ها

پس از دو شوک قیمتی اقلام غیرخوراکی، افزایش قیمت اقلام غیرخوراکی وارد کانال بالایی شد. بنابراین افزایش قیمت این کالاها به طور مستمر در یک دوره زمانی طولانی اتفاق افتاده است.

با توجه به تطابق بالای بازار ارز با بازار غیرخوراکی کشور، دلیل این افزایش مستمر قیمت را می توان در افزایش مستمر نرخ ارز جستجو کرد.

از ابتدای سال 1401 نرخ ارز با افزایش مستمر مواجه بوده و مشاهده می شود که این افزایش مستمر در قیمت اقلام غیرخوراکی نیز مشاهده می شود. بنابراین می توان گفت با افزایش مستمر قیمت ارز در کشور، تورم غیرخوراکی به سطوح بالاتری رسیده است.

تورم مزمن ماهانه این کالاها در سال 1401 باعث شد که تورم سالانه شهریور 1402 به رکورد تورم سالانه یک دهه اخیر تبدیل شود. بنابراین تورم سالانه مهر امسال نزدیک به 41 درصد بوده است. اما هنوز نمی توان با قاطعیت گفت که تورم سالانه تا پایان سال 1402 چگونه ادامه خواهد داشت. بنابراین این سوال مطرح می شود که آیا تورم سالانه تا پایان سال به روند صعودی خود ادامه خواهد داد یا ممکن است در مسیر نزولی قرار گیرد. ماه های آینده

منبع اکو ایران