به گزارش اخبار اقتصادی، مرکز آمار ایران نرخ رشد اقتصادی در سال 1401 را منتشر کرد. بر اساس این گزارش، درآمد حقیقی هر ایرانی در سال گذشته 9 میلیون و 586 هزار تومان بوده است. نگاهی به اقتصاد ایران در دهه اخیر نشان می‌دهد که درآمد سرانه کشور با نوسان همراه بوده و در بیشتر این سال‌ها نه‌تنها درآمد سرانه کشور افزایش نیافته بلکه به میزانی از رفاه مردم کاسته شده است.
بررسی‌های مرکز آمار، تولید ناخالص داخلی را به قیمت‌های ثابت سال 1390و تفکیک بخش‌های هزینه‌ای نشان می‌دهد. قیمت ثابت یعنی یک سال به عنوان سال پایه در نظر گرفته میشود و قیمت‌ها را با توجه به آن سال مورد ارزیابی قرار می‌دهند. با این کار اثر تورمی درآمد ملی حذف شده و در نهایت مقایسه این متغیر در سال‌های مختلف بدون احتساب رشد قیمت‌ها خواهد بود.
بر اساس گزارش منتشر شده از سوی بانک مرکزی، درآمد سرانه کشور در سال 1401 نیز قابل محاسبه است.
یکی از شاخص‌هایی که با استفاده از آن وضعیت اقتصادی کشورها را با یکدیگر مقایسه می‌کنند، میزان درآمد سرانه کشورهاست. منظور از عبارت درآمد سرانه این است که به ازای هر شخص در کشور، چه میزان درآمدی وجود دارد و به عبارتی دیگر، این متغیر رفاه افراد جامعه را به صورت میانگین فردی در سال‌های مختلف مقایسه می‌کند.
طبق آمارهای ثبت شده در بانک مرکزی، درآمد سرانه کشور در سال 1401 به قیمت ثابت سال 1390، حدود 9 میلیون و 586 هزار تومان بوده و نسبت به سال قبل از خود حدودا 4 درصد بیشتر شده است. به طور کلی در سال‌های اخیر، درآمد سرانه کشور با نوسان همراه بوده است. آمارها نشان می‌دهند که درآمد سرانه یا رفاه ایجاد شده در سال 90 به قیمت‌های ثابت معادل با 9 میلیون و 137 هزار تومان بوده اما پس از اعمال اولین دور از تحریم‌ها در ابتدای دهه نود، درآمد سرانه در سال 1391 به 8 میلیون و 253 هزار تومان یعنی کمترین مقدار حداقل در 17 سال اخیر رسید.
این متغیر در سال‌های پس از برجام بهبود یافت به طوری که بررسی درآمد ملی کشور نشان می‌دهد که رشد سالانه سرانه تولید در سال 1395 یعنی سال توافق برجام به 12.8 درصد رسید که بالاترین رشد در دامنه 17 سال اخیر به شمار می‌رود. موضوعی که موجب شد تا سرانه تولید در سال 1396 به 9 میلیون و 709 هزار تومان، یعنی بالاترین میزان در 17 سال گذشته برسد. مقایسه آمارها در این خصوص نشان‌دهنده آن بوده که از سال 1385 تا سال گذشته درآمد سرانه ایرانیان افزایشی 9.7 درصدی را رقم زده است. پشت پرده این اتفاق کدام متغیر بوده است؟
وزن اصلی رشد اقتصادی بر دوش مصرف
نگاهی به اجزای تشکیل دهنده تولید ناخالص داخلی در سال گذشته نشان می دهد که مصرف بخش خصوصی و بخش دولتی سهم 73 درصدی از تولید سرانه سال گذشته را داشته است. این به آن معناست که بخش‌های دیگری مانند تشکیل سرمایه ثابت ناخالص سهم ناچیزی در تولید ناخالص داخلی و رشد آن داشته‌اند و وزن اصلی رشد اقتصادی ایجاد شده بر دوش مصرف بوده است.
به طور کلی تولید ناخالص داخلی به چهار جزء اصلی تقسیم میشود: مصرف، سرمایه‌گذاری، مخارج دولت و خالص صادرات.
داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد که در میان عمده بخش‌های اقتصادی کشور هزینه مصرف خصوصی بالاترین سهم را در افزایش درآمد سرانه داشته است. مخارج مصرفی بخش خانوار شامل مصرف کالاهای بادوام، بی‌دوام و خدمات است. با تقسیم هزینه مصرف نهایی خصوصی بر جمعیت کشور، مصرف سرانه به دست می‌آید.
طبق داده‌های مرکز آمار به قیمت ثابت سال 1390، سرانه هزینه مصرف خصوصی سال 1401 در کل کشور برابر با 5 میلیون تومان بوده است. این در حالی است که در سال 1385، ارزش این رقم معادل با 3 میلیون و 630 هزار تومان ثبت شده بود. به عبارت دیگر، سرانه مصرف ایرانیان از سال 1385 تا سال 1401، 38 درصد رشد یافته است. آمارها حاکی از این موضوع است که سرعت رشد این متغیر در سال‌های اخیرافزایش یافته و در سال 1401 به بالاترین میزان خود در 17 سال گذشته رسیده است. برخی معتقدند از منظر اقتصاد کلان زمانی که نااطمینانی در اقتصاد افزایش می‌یابد، مردم مصرف در دوره فعلی را به مصرف در دوره آتی ترجیح می‌دهند. به بیان ساده‌تر مردم از ترس تورم، خرید فردا را به امروز موکول می‌کنند. جنس مصرف مردم در این مواقع عموما از نوع کالاهای بادوام بوده است.
در بخش هزینه مصرف دولتی نیز، سرانه مخارج دولتی به قیمت‌های ثابت در سال‌های اخیر سرعت رشد ثابتی داشته است. داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد که در سال 1401، سرانه هزینه‌های دولت از مرز 2 میلیون تومان گذشته است. مخارج دولت شامل هرگونه خرید کالا و خدماتی است که دولت طی یک دوره مشخص رقم زده است.
سقوط سرمایه‌گذاری در سال‌های اخیر
بررسی ها نشان می‌دهد که با افزایش سرانه مصرف، تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در ایران افت چشمگیری پیدا کرده است. مخارج سرمایه‌گذاری شامل هزینه‌هایی است که صرف خرید کالاهای سرمایه‌ای جدید مانند ابزارها، وسایل، ماشین‌آلات و ساختمان‌ها شده است.
آمارهای مربوط به سرانه تشکیل سرمایه نشان می دهد که به طور متوسط به ازای هر ایرانی سالانه چه اندازه سرمایه‌گذاری در کشور صورت گرفته است. بررسی‌ها حاکی از آن است که انباشت سرمایه شکل‌گرفته در اقتصاد ایران به ازای هر ایرانی از 2 میلیون و 257 هزار تومان در سال 1390 با کاهشی 52 درصدی، به 1 میلیون تومان سقوط کرده است. به عبارت دیگر متوسط سرمایه‌گذاری در ایران به ازای هر فرد در طول یک دهه گذشته نصف شده است.
همچنین تفکیک سرمایه به دو نوع ساختمان و ماشین آلات وضعیت نامناسب روند انباشت سرمایه را بهتر نشان می دهد. بر اساس آمار، روند کاهش سرمایه گذاری در ماشین آلات شدیدتر از سرمایه گذاری در ساختمان بوده است. مطابق آمارها، سرانه تشکیل سرمایه در بخش ماشین آلات نسبت به سال 1390، با کاهش 55 درصدی و سرانه تشکیل سرمایه در بخش ساختمان با کاهش 48 درصدی مواجه شده است.
سرانه خالص صادرات افزایشی شد
گزارش مرکز آمار نشان می دهد که درسال 1401 خالص صادرات ایران به ازای هر ایرانی حدود 817 هزار تومان بوده که در مقایسه با سال 1400، حدودا 30 درصد بیشتر شده که در میان سه جزء دیگر، بالاترین رشد محسوب میشود.
