هشدار برای صنایع شیمیایی؛ خوراک پالایشگاه ها در حالت قرمز؟

اکو ایران: تولید و فروش مواد شیمیایی (به جز دارو) در پایان پاییز امسال نسبت به ماه قبل و ماه مشابه سال قبل کاهش چشمگیری داشته است، بنابراین رشد نقطه به نقطه تولید و فروش آن موجب شده است. به پایین ترین سطح در پنج سال گذشته رسیده است. این در حالی است که داده ها وضعیت وخیمی را به خصوص در مورد تولید و فروش خوراک به پالایشگاه ها نشان می دهد.

اخبار اقتصادی، مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی در آخرین گزارش پایش بخش واقعی اقتصاد ایران از آذرماه 1402 به بررسی شاخص‌های تولید و فروش بخش صنعت و معدن توسط زیرگروه‌های خود پرداخته است. یکی از زیرگروه های مهم بخش صنعت، زیرگروه شیمیایی (به جز داروها) است که شامل کلیه مواد شیمیایی از قبیل لاستیک و پلاستیک، کودهای شیمیایی، خوراک پالایشگاه ها و متانول می باشد. تولیداتی که اغلب بسیار وابسته به نفت هستند و در صادرات و ارز کشور بسیار حائز اهمیت هستند.

این گزارش از رشد شاخص های تولید و فروش این گروه در آذرماه سال جاری نسبت به آبان ماه سال جاری و همچنین نسبت به آذرماه سال گذشته خبر می دهد. این شاخص‌ها میانگین تغییرات واقعی در تولید و فروش کالاها در یک بخش را با استفاده از اطلاعات شرکت‌های بورسی اندازه‌گیری می‌کنند. بر اساس این گزارش، شاخص تولید گروه شیمیایی (به جز داروها) نسبت به مهرماه 5.5 درصد و شاخص فروش این گروه 15.4 درصد کاهش داشته است. همچنین رشد نقطه به نقطه این نماگرها یعنی مقایسه آنها با ماه مشابه سال قبل نیز حاکی از آن است که تولید و فروش این گروه بیشترین افت خود را از ابتدای سال 1397 تاکنون تجربه کرده است. از تحلیل این گروه بندی به تفکیک زیر گروه ها، به نظر می رسد که کاهش تولید و فروش خوراک پالایشگاه ها بیشترین نقش را در کاهش تولید و فروش کل گروه شیمیایی داشته است.

رشد نقطه به نقطه تولید و فروش مواد شیمیایی در کمترین سطح در پنج سال اخیر

کلیدی ترین شاخص برای ارزیابی عملکرد یک صنعت، تغییرات در تولید و فروش آن صنعت است. برای این کار می توان از شاخص های تولید و فروش استفاده کرد. این شاخص ها تغییر حجم تولید و فروش را در یک دوره نسبت به دوره دیگر نشان می دهد. مرکز پژوهش های مجلس با استفاده از اطلاعات شرکت های بورس صنعتی و معدنی هر ماه تغییرات این شاخص ها را محاسبه و منتشر می کند. یکی از زیر گروه های این بخش، صنایع تولید کننده مواد شیمیایی هستند. این مواد در ایران بسیار حائز اهمیت هستند زیرا در کنار نفت و گاز اصلی ترین کالاهای صادراتی هستند که درآمد ارزی زیادی برای کشور به همراه دارند.

بر اساس محاسبات مرکز پژوهش‌های مجلس، تولید و فروش زیرگروه شیمیایی در دو مقیاس ماهانه و سالانه افت چشمگیری داشته است. بنابراین تولید آن در آذر 1402 نسبت به ماه قبل 5.5 درصد و نسبت به آذر سال گذشته 21.3 درصد کاهش داشته است. فروش محصولات این بخش مهم صنعت نیز نسبت به ماه گذشته 15.4 درصد و نسبت به ماه پایانی پاییز 1401 27.1 درصد کاهش داشته است که بررسی روند شاخص های این گروه حاکی از آن است که این افت تولید و فروش از ابتدای سال 2018 تاکنون بی سابقه است، بنابراین می توان گفت که صنعت شیمیایی در ایران وضعیت خوبی ندارد.

اما برای درک بهتر این وضعیت، خوب است زیرگروه های مهم مواد شیمیایی را جداگانه بررسی کنیم. برای این کار رشد ماهانه تولید و فروش این زیرگروه ها بررسی می شود و سپس نقطه به نقطه رشد آنها بررسی می شود. این بررسی نشان می دهد که در ماه گذشته بیشترین افت تولید مربوط به خوراک پالایشگاه ها و بیشترین افت فروش مربوط به متانول بوده است.

کاهش 30 درصدی تولید خوراک پالایشگاه ها و کاهش 40 درصدی فروش متانول در ماه گذشته

مرکز پژوهش های مجلس، گروه شیمیایی را به پنج زیر گروه تقسیم کرده است. این زیر گروه ها عبارتند از کودها و ترکیبات نیتروژن، پلاستیک و لاستیک مصنوعی، خوراک پالایشگاه، متانول و سایر مواد شیمیایی.

به گفته این مرکز، در آذرماه 1402 رشد تولید و فروش چهار زیرگروه از پنج زیرگروه نسبت به آبان ماه منفی بوده است. به این ترتیب بیشترین افت ماهانه تولید تقریباً 30 درصد مربوط به زیرگروه خوراک پالایشگاه ها و بیشترین افت ماهانه فروش با حدود 40 درصد مربوط به زیرگروه متانول بوده است. اما در یک ماه اخیر زیرگروه پلاستیک و لاستیک مصنوعی وضعیت بهتری از خود نشان داده به طوری که تولید آن نزدیک به 20 درصد و فروش آن 5 درصد رشد داشته است.

اما مقایسه تولید و فروش در زیرگروه های محصولات شیمیایی نسبت به آذرماه سال گذشته نیز وضعیت خوبی را نشان نمی دهد، به طوری که در زیرگروه خوراک پالایشگاه ها افت شدید تقریبا 60 درصدی مشاهده می شود. قابل توجه است

کاهش تقریبا 60 درصدی تولید و فروش خوراک پالایشگاه ها در سال گذشته

علاوه بر کاهش ماهانه تولید و فروش گروه شیمیایی در اکثر زیرگروه های خود، این گروه نسبت به سال گذشته تغییرات مثبتی نداشته و همانطور که گفته شد رشد نقطه به نقطه تولید و فروش این گروه در آذرماه سال جاری به این معناست که تغییرات آن در این ماه نسبت به ماه مشابه سال قبل به کمترین میزان خود در پنج سال اخیر رسیده است. این کاهش قابل توجه در اکثر زیر گروه ها نیز قابل مشاهده است.

اما در این بین بررسی های مرکز تحقیقات نشان می دهد که بیشترین افت نقطه به نقطه شاخص های تولید و فروش در بین زیر گروه های گروه شیمیایی (به جز دارو) مربوط به زیرگروه خوراک پالایشگاه ها است که تولید و فروش آن تقریباً کاهش یافته است. 60 درصد در یک سال این مواد گازهایی مانند متان، اتان، پروپان، بوتان و سایر گازهایی هستند که پالایشگاه ها در فرآیند تولید از آنها استفاده می کنند. برای درک اهمیت این مواد برای کشور، شایان ذکر است که آمار صادرات هفت ماهه امسال نشان می دهد که پس از گاز طبیعی، پروپان و بوتان مایع بالاترین ارزش صادرات را برای ایران داشته اند. بنابراین افت تولید و فروش آن می تواند پیامدهای مهمی در کاهش درآمدهای ارزی برای کشور داشته باشد.

همچنین تولید و فروش زیرگروه پلاستیک و لاستیک مصنوعی و سایر زیرگروه ها و فروش زیرگروه کود و ترکیبات نیتروژن نسبت به سال گذشته 20 درصد یا کمتر کاهش یافته است. این در حالی است که تولید و فروش متانول نسبت به سال قبل اندکی افزایش یافته است. همچنین فروش کود و ترکیبات نیتروژن در این مدت بیش از 20 درصد رشد داشته است.

بنابراین به نظر می رسد صنایع شیمیایی به ویژه تولید خوراک پالایشگاه ها حداقل در سال گذشته وضعیت خوبی نداشته است. موضوعی که با توجه به اهمیت ویژه ای که این صنعت در کشور به ویژه صادرات دارد جای تأمل دارد.

منبع اکو ایران