اگرچه نرخ بیکاری زنان نسبت به دو دهه گذشته کاهش یافته است، اما همچنان نسبت به مردان بسیار بیشتر است. همچنین در سال های اخیر شاهد کاهش چشمگیر نرخ مشارکت زنان بوده ایم که یکی از دلایل روند نزولی نرخ بیکاری زنان است.
اخبار اقتصادی، در دو دهه اخیر نرخ بیکاری زنان از 17 درصد در سال 1383 به 15 درصد در سال 1381 افزایش یافته است. البته روند کاهشی نرخ بیکاری زنان در سال های اخیر ناشی از خروج از کشور است. این گروه از بازار کار و ناامیدی آنها در هنگام یافتن کار.
در این میان نوساناتی نیز وجود داشته است، اما آنچه در این روند حائز اهمیت است، تفاوت معنادار بین نرخ بیکاری زنان و مردان است. به عبارت دیگر، نرخ بیکاری زنان در دو دهه گذشته تقریباً دو برابر نرخ بیکاری مردان بوده است.
جمعیت در سن کار (15 سال و بالاتر) کشور در سال 1402 تقریباً 64 میلیون نفر بوده است که نیمی از این جمعیت را زنان تشکیل می دهند. با این حال، تنها حدود 4.5 میلیون نفر از 26 میلیون نیروی کار کشور را زنان تشکیل می دهند.
جمعیت فعال مجموع شاغلان و بیکاران است و نرخ مشارکت اقتصادی از رابطه آن با جمعیت در سن کار به دست می آید. به آن جمعیت فعالی که به دنبال کار می گردند اما نمی توانند آن را بیابند، «بیکار» می گویند. نرخ بیکاری نیز از رابطه بین بیکار و جمعیت فعال به دست می آید.
شکاف جنسیتی در بازار کار
نقش زنان به عنوان نیمی از جمعیت حاضر در بازار کار کشور در شکوفایی و توسعه اقتصادی و اجتماعی مشهود است. مسائلی مانند فرهنگ مردسالاری، هنجارها و ارزش‌های حاکم بر جامعه باعث شده است که میزان مشارکت زنان پایین باشد. هر چه بازار کار یک کشور از نظر جنسیتی برابرتر باشد، توسعه آن جامعه بیشتر است. در بازار کار ایران، نرخ بیکاری زنان همواره به طور قابل توجهی بیشتر از مردان بوده است. به همین دلیل بیکاری زنان همواره یکی از معضلات ساختاری اقتصاد ایران بوده است.
هنگام بررسی روند نرخ بیکاری زنان از سال 2004، فراز و نشیب های زیادی را می توان مشاهده کرد. اگرچه نرخ بیکاری زنان در سال گذشته به کمترین میزان خود در دو دهه اخیر رسیده است، اما در مقایسه با نرخ بیکاری کل کشور و مردان رقم قابل توجهی است.
در سال 2009، نرخ بیکاری زنان از 16.8 درصد در سال 2008 به 20.5 درصد افزایش یافت. بیشتر این جهش به دلیل شروع تحریم های بین المللی و شرایط سخت اقتصادی است. در سال 2010، اوج بیکاری زنان در دو دهه گذشته 20.9 درصد بود که نشان دهنده ادامه اثرات تحریم ها بر بازار کار زنان است.
یکی دیگر از دلایل افزایش نرخ بیکاری در این دوره، ورود منحنی تغییرات جمعیتی دهه 60 به بازار کار بود. انتظار می رفت متولدین دهه 1960 بین سال های 1977 تا 1987 وارد بازار کار شوند، اما به دلایلی مانند ادامه تحصیل، حمایت خانواده ها از فرزندان و بالا رفتن سن ازدواج، دیر وارد بازار کار شدند. از سوی دیگر، با افزایش علاقه زنان به تحصیل، بسیاری از متولدین دهه 60 و 70 با فاصله 4 تا 8 سال وارد بازار کار شدند.
از سال 1989 تا 1995، نرخ بیکاری زنان در کانال بین 19 تا 20 درصد باقی مانده است. پس از سال 2015، روند نزولی آغاز شد. این روند نزولی تا سال 2009 ادامه داشت که نرخ بیکاری به 15.6 درصد رسید. در سال 1400، نرخ بیکاری زنان 0.4 درصد افزایش یافت که عمدتاً ناشی از همه گیری کرونا بود. از این تاریخ، نرخ بیکاری زنان رو به کاهش بوده است.
تحلیل نرخ بیکاری به تنهایی می تواند نتایج گمراه کننده ای به همراه داشته باشد. نرخ مشارکت اقتصادی زنان در سال های 97 و 98 بالای 17 درصد بوده که این رقم در سال گذشته به 14 درصد رسیده است. به عبارت دیگر، بسیاری از زنان پس از همه ویروس کرونا بازار کار را ترک کرده و هنوز وارد آن نشده اند. این امر باعث شده است که نرخ بیکاری زنان در سال های اخیر کاهش یابد.
زنان قربانی شماره یک بحران اقتصادی هستند
همانطور که مشاهده شد از سال 1989 تا 1992 که تحریم های بین المللی علیه کشور اعمال شد و در سال های 1999 و 1400 به دلیل اپیدمی کرونا، نرخ بیکاری زنان افزایش یافت. بنابراین نرخ بیکاری زنان حدود دو برابر نرخ بیکاری مردان است.
شواهد تاریخی نشان می دهد که زنان در مقایسه با مردان فرصت های شغلی، درآمد و امنیت شغلی کمتری دارند. همه این ویژگی ها باعث شده است که زنان در برابر بحران های اقتصادی آسیب پذیرتر شوند. از سوی دیگر، با اپیدمی کرونا، بخش‌های هتل‌داری، گردشگری و خرده‌فروشی که عمدتاً توسط زنان اداره می‌شد، تعطیل شدند. علاوه بر این، مهدکودک‌ها و مراکز مراقبت سالمندان در طول این همه‌گیری بسته شدند و در نتیجه مسئولیت مراقبت از اعضای آسیب‌پذیر خانواده بر دوش زنان بدون مزد قرار گرفت. این امر باعث شد که بسیاری از زنان در این دوره شغل خود را ترک کنند و نرخ بیکاری زنان بیشتر شود.
بازار کار مردان ایران
بر اساس تفکر سنتی در جامعه، مردان باید به هر قیمتی وارد بازار کار شوند و اگر شغل مناسبی پیدا نکردند، مشاغل سطح پایین را می پذیرند. این روند در زنان رو به کاهش است. امروزه زنان بیش از هر زمان دیگری انتظار کار شایسته دارند. به همین دلیل در دو دهه اخیر تعداد زیادی از زنان وارد بازار کار شده اند.
بر اساس گزارش کار مرکز آمار ایران، در سال 1402 میزان مشارکت زنان حدود 14 درصد بوده که حدود یک پنجم نرخ مشارکت مردان است. بازار کار این کشور آمادگی کامل برای پذیرش این میزان نیروی کار زنان را ندارد و عموما برای مردان طراحی شده است. از سوی دیگر، زنان نمی توانند در بسیاری از مشاغل به اصطلاح مردانه شروع به کار کنند. این در حالی است که آموزش و پرورش در ایران از نظر جنسیت تقریباً برابر است، اما زنان مشارکت حداقلی در بازار کار دارند.
منبع اکو ایران
