به گزارش اخبار اقتصادی، ایران و ترکیه به لحاظ جغرافیایی دو کشور همسایه تعریف می‌شوند و در سال‌های اخیر پس از تحریم‌های بین‌المللی، ترکیه وارد فهرست اصلی‌ترین شرکای تجاری ایران شده است. بر این اساس مقایسه حجم تجارت ایران و ترکیه از ثبت یک تفاوت 420 میلیارد دلاری در سال 2021خبر می‌دهد، بطوریکه در سال 2021 حجم تجارت ایران معادل 159میلیارد دلار و حجم تجارت ترکیه 580 میلیارد دلار ثبت شده است.
در آخرین داده‌های بانک جهانی، کارنامه تجارت این دو کشور مورد واکاوی قرار گرفته که جزئیات این آمار نشان می‌دهد ترکیه کسری‌های تجاری متوالی طی 29 سال تجربه کرده است.
مقایسه حجم تجارت ایران و ترکیه
بررسی مقایسه‌ای حجم تجارت ایران و ترکیه روایت از این موضوع دارد که روند این شاخص در دو کشور طی سال‌های 1993تا 2008 به صورت هم‌آهنگ حرکت کرده و تا حدودی اختلاف کمی داشته است. با این حال بعد از سال 2009 با وجود اوضاع و شرایط حاکم بر دو کشور این اختلاف شدت یافته و رفته رفته عمیق‌تر شده است.
شاخص حجم تجارت، مجموع ارزش صادرات و واردات هر کشور را طی یک دوره زمانی اندازه‌گیری می‌کند. بر این اساس، در سال 2021 تفاوت حجم تجارت ایران با حجم تجارت ترکیه به بیش از 420 میلیارد دلار رسیده که این رقم از تفاوت معنادار وضعیت تجارت دو کشور همسایه خبر می‌دهد.
حجم تجارت کشور ترکیه اگرچه تا سال 2008 روند کاملا صعودی اما در پی بحران مالی 2008 تا اوایل 2009 که در سراسر جهان گسترش یافت و موجب کاهش تجارت بین‌المللی شد، حجم تجارت ترکیه نیز در مدت مذکور با افت 22 درصدی مواجه شد، اما در ادامه با بهبود اوضاع اقتصادی روند صعودی را طی کرده است.
با این حال سایر شرایط نیز منجر به نوسات حجم تجارت ترکیه طی سال‌های اخیرشده است به طوری که با پاندمی کرونا در سال 2020، حجم تجارت ترکیه متاثر از این رویداد، نسبت به سال قبل با کاهش 7 درصدی همراه بوده است.
نهایتا آمارها نشان می‌دهد حجم تجارت کشور ترکیه در سال 2021 با ثبت یک جهش صعودی به بالاترین سطح طی 29 سال رسیده است. این رقم معادل 580میلیارد دلار ثبت شده است که نسبت به سال قبل رشد 32 درصدی را نشان می‌دهد.
مطابق آمارها، حجم تجارت ایران بعد از 2012 (تحریم پتروشیمی ایران) به شدت کاهش یافته و مسیر نزولی را طی کرده است. در سایه تداوم تحریم‌های بین المللی و شیوع کرونا، در سال 2020حجم تجارت ایران با افت شدیدی مواجه بوده و معادل 105میلیارد دلار ( در سطح سال 2004) رقم خورده است. اگرچه این رقم در سال 2021 اندکی بهبود یافته اما وضعیت تجارت ایران در مقایسه با ترکیه به شدت نامساعد بوده است.
آنالیز روند صادرات و واردات ایران و ترکیه
با نگاهی به جزئیات آمار تجارت خارجی(نفت و غیر نفت) دو کشور می‌توان روند صادرات و واردات ترکیه و ایران را مورد واکاوی قرار داد. همانطورکه پیش از این نیز اشاره شد شرایط و بحران‌های اقتصادی موجب بروز نوساناتی در روند صادرات و واردات دو کشور شده است.
بطوریکه روند صادرات ایران پس از ثبت یک قله درسال 2011در ادامه مسیر نزولی را طی کرده است. ارزش صادرات در آن مقطع معادل156میلیارد دلار ثبت شده است که در مقایسه با ارزش 77میلیارد دلاری صادرات در سال 2021 از کاهش 47 درصدی صادرات خبر می‌دهد.
آمارها حاکی از آن است که محور صادرات ترکیه طی 29 سال صعودی بوده و داده‌های صادرات ترکیه راوی ثبت یک رکورد جدید است، بطوریکه رشد40درصدی صادرات در سال 2021 نسبت به سال قبل، ارزش دلاری صادرات ترکیه را 289میلیارد دلار رقم زده است.
بررسی روند واردات کشور ایران نشان می‌دهد ارزش واردات در سال 2012به بالاترین سطح رسیده بود و مشابه با روند صادرات درادامه مسیر نزولی را در پیش گرفته است. ارزش دلاری واردات در سال 2021 با اندکی رشد نسبت به سال قبل در حدود77.5میلیارد دلار برآورد شده است.
روند واردات ترکیه همانند صادرات آن پس از سال2008 به شدت نوسانی بوده و با اوج و فرود‌هایی همراه بوده است. با این حال مسیر صعودی را در بازه مورد مطالعه پشت سر گذاشته است. برآورد‌های صورت گرفته بیانگر این موضوع است که ارزش 291میلیارد دلاری واردات در سال 2021 با رشد 25 درصدی نسبت به سال قبل به نقطه اوج خود رسیده است.
بررسی روند تراز تجاری ایران و ترکیه
مروری بر آمارهای صادرات و واردات ایران و ترکیه نشان می‌دهد طی سال‌های 1993 تا 2021تراز تجاری ایران در طی این مدت اغلب مثبت بوده است. در مقابل رقم تراز تجاری ترکیه طی این سال‌ها اکثرا منفی برآورد شده است.
تراز تجاری جریان صادرات و واردات را در یک دوره زمانی معین اندازه‌گیری می‌کند. اگر ارزش صادرات کشوری نسبت به واردات آن بیشتر باشد، آن کشور دارای مازاد تجاری یا تراز تجاری مثبت است و متقابلا اگر کشوری بیشتر از ارزش صادرات خود واردات کند، دارای کسری تجاری یا تراز تجاری منفی است.
از بررسی روند تراز تجاری ایران مشاهده می‌شود پس از تجربه تراز تجاری منفی در ابتدای بازه مورد بررسی نهایتا درسال 2005 فزونی صادرات بر واردات موجب مازاد تجاری 14.1میلیارد دلاری شده است که این رقم پس از چند جهش مثبت، در سال 2011 با مازاد تجاری 54.1میلیارد دلاری بالاترین رقم مثبت تراز تجاری را طی 29 سال ثبت کرده است. در ادامه این شاخص مسیر نزولی را طی کرده است و در سال‌های2019 و 2020فزونی واردات بر صادرات باعث کسری تجاری شده است.
اما ارزیابی روند تراز تجاری کشور ترکیه نشان می‌دهد در اغلب سال‌های مورد بررسی منفی بود و در سال 2011با ثبت کسری تجاری61 میلیارد دلاری بیشترین رقم منفی تراز تجاری را طی مدت مطالعه ثبت کرده است و در سال 2019 رقم تراز تجاری مثبت شده است با این حال در سال‌های 2020 و 2021 همچنان ترازتجاری منفی بوده است.
