راه طولانی ایران برای دستیابی به آینده ای سبز

اکو ایران: بر اساس رتبه بندی شاخص آینده سبز، در سال 2023، ایران یکی از کشورهایی بود که ضعیف ترین عملکرد را در توسعه پایدار و کاهش انتشار کربن داشت.

اخبار اقتصادی، موسسه فناوری ماساچوست (MIT) سومین رتبه بندی خود را از شاخص آینده سبز در سال 2023 منتشر کرد که این شاخص ظرفیت 76 کشور را از نظر توسعه پایدار و کم کربن در آینده سنجیده است. بر اساس این گزارش، ایران جزو ضعیف ترین کشورهایی است که در این شاخص و معیارهای آن عمل می کند و پیشرفت چشمگیری در کاهش انتشار کربن و گذار به اقتصاد سبز نداشته است. این گزارش به تشریح آینده سبز و جایگاه کشورهای پیشرفته و ایران در این شاخص می پردازد.

شاخص آینده سبز و معیارهای آن

شاخص آینده سبز (GFI) توانایی کشورها برای ایجاد آینده ای پایدار و کم کربن برای اقتصاد و جوامع خود را اندازه گیری می کند. این شاخص توسط موسسه بررسی فناوری ماساچوست (MIT Technology Review) محاسبه شده است که سومین گزارش منتشر شده است. این شاخص 76 کشور را بررسی کرده است که در مجموع تقریبا 90 درصد تولید ناخالص داخلی جهان را تولید می کنند. امتیاز شاخص سبز از 0 تا 10 اندازه گیری می شود که 0 نشان دهنده بدترین عملکرد و 10 نشان دهنده بهترین عملکرد است.

با وجود نابرابری جهانی و نابرابری در ثروت، فناوری و تجربه، شاخص آینده سبز 2023 شاهد رشد تعداد پروژه‌ها و استراتژی‌هایی است که از طریق کربن‌زدایی، توسعه اقتصادی و اجتماعی ایجاد می‌کنند. رتبه بندی سال 2023 تامین مالی حذف کربن، توسعه پایدار و تولید انرژی پاک در اقتصادهای نوظهور و جوامع کم درآمد را بررسی می کند.

شاخص آینده سبز دارای پنج معیار اصلی است که عبارتند از:

1. انتشار کربن: این معیار عملکرد کشورها را در زمینه کاهش انتشار دی اکسید کربن می سنجد. برای این اندازه گیری از شاخص هایی مانند «نسبت کل انتشار دی اکسید کربن به تولید ناخالص داخلی» و «تغییر متوسط ​​سالانه انتشار دی اکسید کربن» در سراسر کشور و در بخش های مختلف اقتصاد استفاده می شود.

2. انتقال انرژی: سهم و نرخ رشد تولید انرژی پاک و تجدیدپذیر در هر کشور را اندازه گیری می کند.

3. جامعه سبز: این معیار تلاش های دولت، صنعت و جامعه برای ترویج رویکردهای سبز را از طریق شاخص هایی مانند درصد زباله های بازیافتی، تعداد خودروهای برقی اندازه گیری می کند و تغییر خالص در جنگلداری را اندازه گیری می کند.

4. نوآوری پاک: این محیط نوآوری برای ساختن آینده ای کم کربن را از طریق تعداد ثبت اختراعات سبز ثبت شده، سرمایه گذاری در انرژی پاک فرامرزی و سرمایه گذاری در فناوری مواد غذایی اندازه گیری می کند.

5. سیاست آب و هوا: این شاخص تداوم و اثربخشی سیاست‌های آب و هوایی، از جمله طرح‌های تأمین مالی کربن، سیاست کشاورزی پایدار و استفاده از صندوق‌های بازیابی بیماری همه‌گیر برای دستیابی به اقتصاد سبز را ارزیابی می‌کند.

این معیارها روی هم، آینده سبز کشورها را در دو بعد ارزیابی می‌کنند: پیشرفتی که این کشورها در دستیابی به اهداف کاهش کربن و سایر فعالیت‌های اجتماعی سازگار با آب و هوا داشته‌اند، و اهدافی که کشورها باید برای حفظ اقتصاد بی‌کربن به آن دست یابند.

جایگاه ایران و سایر کشورها در رتبه بندی شاخص آینده سبز

بیست کشور برتر در رتبه بندی شاخص آینده سبز به عنوان “رهبران سبز” شناخته می شوند. ایسلند با امتیاز 6.69 مقام اول را به خود اختصاص داد. پس از آن فنلاند و نروژ رهبران اصلی سبز هستند. همه رهبران سبز کشورهای اروپایی و آمریکایی بودند به جز کره جنوبی که در رتبه هشتم قرار گرفت. اگرچه همه این کشورها شاخص های انتشار کربن پایین خود را حفظ کرده اند، اما نیمی از آنها در سال 2023 با کاهش شاخص آینده سبز مواجه شده اند. نتایج اولیه خود را ندارند.

در بین 76 کشور مورد ارزیابی در این شاخص، ایران با امتیاز 2.57 در سال 2023 در رتبه آخر قرار گرفت که نشان دهنده عملکرد ضعیف آن در توسعه پایدار و کاهش انتشار کربن است. حتی در ارزیابی پنج معیار اصلی شاخص آینده سبز، به جز معیار «گذر انرژی»، ایران در بین پنج کشور بدترین عملکرد قرار دارد.

کشورهایی مانند الجزایر، زامبیا، قطر و بنگلادش بالاتر از ایران هستند. بر اساس گزارش موسسه فناوری ماساچوست، برای اکثر کشورهایی که به عنوان کم درآمد طبقه بندی می شوند، یکی از عواملی بود که مانع توسعه اکولوژیکی این کشورها شد. به همین دلیل نمی توان عدم اراده و پشتکار را دلیل اصلی عملکرد ضعیف این کشورها دانست.

راه حل برای داشتن آینده سبز چیست؟

علیرغم تلاش‌های قابل توجه برای پیوند اقتصاد و توسعه پایدار، اقتصادهای نوظهور با وجود پیشرفت سریع هنوز عملکرد خوبی در شاخص آینده سبز ندارند. بسته به رتبه بندی کشورها در این شاخص، بین تولید ناخالص داخلی و جایگاه آنها همبستگی وجود دارد. به عبارت دیگر، ثروت و دارایی یک کشور به طور قابل توجهی بر توانایی آن برای ساختن آینده ای کم کربن تأثیر می گذارد.

اتکای بیش از حد اقتصادها به سوخت های فسیلی یا استخراج منابع طبیعی امتیازات بسیاری از کشورها را کاهش داده است. بسیاری از این کشورها به دلیل برخورداری از صنایع کربن بر، امتیاز پایینی دارند.

شاخص آینده سبز 2023 نشان داد که منابع و قابلیت های جهان به طور نابرابر توزیع شده اند. «رهبران سبز» کشورهایی غنی از منابع انرژی تجدیدپذیر هستند که مزیت ایجاد و حفظ اقتصادهای پایدار و کم کربن را دارند. از سوی دیگر، کشورهای فقیرتر – اغلب وابسته به سوخت های فسیلی – اغلب از حفظ یک اقتصاد سبز و پایدار عقب می مانند و مجبور می شوند از منابع کمیاب برای تقویت رشد اقتصادی بهره برداری کنند.

این گزارش توصیه می کند که «رهبران سبز» و کشورهایی که در نیمه بالای رتبه بندی قرار دارند، به کشورهایی که عملکرد ضعیفی در این شاخص دارند، کمک کنند. این کمک ها می تواند نه تنها در جهت نوع دوستی، بلکه برای سودآوری این کشورها نیز موثر باشد. «اقتصاد خنثی کربن» به زودی از نظر منافع مالی برای جهان بسیار مهم خواهد بود. دولت ها و شرکت ها در سراسر جهان را تشویق می کند تا در پروژه های انتقال انرژی، کربن زدایی و بهبود تنوع زیستی سرمایه گذاری کنند.

به اشتراک گذاشتن سرمایه و تخصص “رهبران سبز” در پروژه های پایدار، برنامه های توسعه انرژی های تجدیدپذیر فرامرزی و فناوری مواد غذایی می تواند از نظر اقتصادی مقرون به صرفه و منصفانه برای بشریت باشد.

منبع: اکو ایران