اکثر کسانی که اشتراک سیستم یکپارچه را لغو می کنند، متقاضیان محصول هستند سایپا ، شرکت های خصوصی و همچنین شرکت کنندگان در طرح جوانان جمعیت. آنچه مشخص است خودروهایی که اختلاف قیمت فاحشی بین کارخانه و بازار ندارند جذابیت چندانی ندارند.
مدیر سامانه یکپارچه فروش خودرو روز گذشته آماری از خروج خریداران خودرو از سامانه یکپارچه فروش ارائه کرد؛ آماری که حاکی از انصراف بخش بزرگی از متقاضیان است. بر اساس آمار منتشر شده، اکثر افرادی که در سامانه یکپارچه فروش انصراف می دهند، متقاضیان محصولات سایپا، شرکت های خصوصی از جمله کرمان موتور و همچنین متقاضیان طرح جمعیت جوین هستند. به نظر می رسد تنها ایران خودرو توانسته برخی از متقاضیان خرید محصولات خود را حفظ کند.
بر اساس آمار وزارت حراست، مشخص است که تفاوت قیمت محصولات خودروسازان بین کارخانه و بازار همچنان به عنوان انگیزه اصلی خریداران ایفای نقش می کند، این در شرایطی است که سامانه فوق الذکر برای حذف لاتاری و توقف دلالان در بازار طراحی شده است. در این زمینه مدیر سامانه یکپارچه فروش خودرو روز گذشته اعلام کرد که 50 درصد از متقاضیان مرحله دوم ثبت نام خودرو شرکت سایپا پرداختی برای خرید خودرو مورد نظر را تکمیل نکرده اند. مهدی تقدسی همچنین تاکید کرد: طبق اعلام خودروسازان خصوصی، تنها حدود 10 درصد از افرادی که در طرح عرضه یکپارچه خودرو ثبت نام کرده اند، به خودروساز پول پرداخت کرده اند، بنابراین ظرفیت خالی زیادی باقی مانده است.
96 درصد متقاضیان محصول کرمان موتور انصراف دادند
با این حال، آمار دیگری از خروج متقاضیان از بخش خصوصی نیز ذکر شده است. به عنوان مثال، تقدسی می گوید تنها 3 درصد از متقاضیان کرمان موتور برای تکمیل پرداخت مراجعه کرده اند. وی در خصوص یکی دیگر از خودروسازان خصوصی که نامی از وی نبرد، گفت: از 27 هزار نفری که محصولات این شرکت را سفارش داده اند، تنها 100 نفر پرداخت را انجام داده اند. این بدان معناست که بیش از 99.6 درصد از متقاضیان خرید محصولات این شرکت سفارش خود را لغو کرده اند و کمتر از 0.4 درصد همچنان خواهان خرید از شرکت مذکور از طریق سامانه یکپارچه هستند.
تقدسی آمارهای متعددی از شرکت های خصوصی بدون نام بردن از آنها اعلام کرده است که همگی حکایت از افت شدید متقاضیان دارد. اما آمار جالبی از متقاضیان خرید خودرو در طرح جمعیت جوان نیز منتشر شده است. عبدالله توکلی لاهیجی، مدیرکل دفتر صنعت خودرو وزارت حراست سه‌شنبه شب در گفت‌وگوی تلویزیونی اعلام کرد: از 350 هزار خودروی اختصاص داده شده توسط سایپا به طرح جوانان جمعیت، تنها 20 هزار نفر پرداختی را انجام داده‌اند. این عدد تنها 5.7 درصد ظرفیتی است که سایپا برای این پروژه اختصاص داده بود. توکلی لاهیجی همچنین خاطرنشان کرد: «تا زمانی که فاصله بین قیمت‌های بازار و کارخانه کاهش یابد، جذابیت طرح [جوانی جمعیت] کمتر خواهد شد.»
همانطور که توکلی لاهیجی خاطرنشان کرد، بزرگترین دلیل انصراف، اختلاف قیمت پایین بازار و کارخانه است. در واقع در جایی که تصمیم گیرنده جدول درآمد حاصل از اختلاف قیمت را باز کرده است، صف های طولانی تشکیل شده و در جایی که این درآمد رو به کاهش بوده، بخش زیادی از متقاضیان انصراف داده اند. در این میان سوالی که باید پرسید این است که با وجود لغو، تکلیف فروش های رو به رشدی که اکنون 90 درصد از متقاضیان خود را در طرح فروش یکپارچه از دست داده اند، چه می شود؟ به نظر می رسد این برداشت ها راهی جز تغییر شیوه فروش به این خودروسازان و همچنین سیاست گذاران ندارد. بر این اساس یا باید فروش از طریق بورس کالا انجام شود یا مونتاژکاران طرح های فروش اقساطی خود را فعال کنند.
چندی پیش برخی از خودروسازان خصوصی فروش اقساطی خود را آغاز کردند. البته لازم به ذکر است که بر اساس دستورالعمل شورای رقابت، فروش خودرو فقط باید از طریق سامانه یکپارچه انجام شود و هرگونه طرح فروش دیگری از نظر این شورا غیرقانونی است. این در حالی است که با آغاز فروش اقساطی خصوصی، نه شورای رقابت و نه سیاست گذاران خودرو توضیحی برای طرح های فروش اقساطی ارائه نکردند. با وجود این، به نظر می رسد انصراف های گسترده برای خرید از طریق سیستم یکپارچه، سیاست گذاران را در مورد این برنامه ها ساکت نگه داشته است. راه دیگر همانطور که گفته شد فروش از طریق بورس کالا است، چندی پیش خبری مبنی بر مذاکره بر سر بازگشت خودرو به تالار نقره ای منتشر شد و رئیس سازمان بورس نیز اعلام کرد که مذاکرات در آن جهت در حال انجام است. به نظر می رسد با شرایطی که ارائه شده، متولی صنعت و بازار خودرو چاره ای جز پذیرش پیشنهاد بورس ندارد.
پنج پیام فراخوان سیستم داخلی
سوال دیگری که در این بین اهمیت می یابد این است که سیاست گذار از خروج گسترده متقاضیان از سامانه یکپارچه چه پیام هایی می تواند بگیرد؟ می توان گفت پیام اصلی و مهم این حادثه خرابی سیستم تعبیه شده است. در واقع قانونگذار می خواست با این سیستم تقاضای خودرو را متمرکز و مدیریت کند. اما با وجود استقبال شدید در مرحله پیش فروش و با وجود شرط انسداد 100 میلیون تومانی برای پرهیز از سفارشات پراکنده، باز هم تعداد زیادی از متقاضیان از این طرح انصراف دادند که نشان می دهد سامانه یکپارچه نمی تواند به اهداف خود دست یابد. ناموفق.
پیام و نکته مهم دیگر این آمار این است که کارگزار همچنان حرف اول را در سیستم یکپارچه می زند. همانطور که گفته شد، در هر نقطه ای که اختلاف قیمت کارخانه و بازار کم باشد و امکان کسب سود برای توزیع کنندگان محدود باشد، با موج فراخوان مواجه می شویم. بنابراین، کارگزاران همچنان بر روی سیستم تعبیه شده کار می کنند. این در حالی است که پیش از این گفته می شد با حذف قرعه کشی خودرو و به شرطی که تمامی ثبت نام کنندگان موفق به خرید خودرو شوند، میانجی گری در بازار خودرو از طریق سامانه یکپارچه کنترل می شود. بنابراین سیاستگذار باید به این نتیجه برسد که کارگزار می‌تواند شکل و قالب فروش را کنترل کند، اما در هر قالبی اگر سیستم کم‌پرداخت همچنان فعال باشد و اجاره‌بها موجود باشد، دونده‌ها نیز حضور خواهند داشت.
نکته قابل تامل دیگر این است که عقب نشینی های شکل گرفته در سایپا از نظر طرح جمعیت جوانان بسیار گسترده تر بود. در واقع 50 درصد از کل متقاضیان سایپا و همچنین 5.7 درصد از متقاضیان طرح جوانان سایپا پرداخت را تکمیل کرده اند. می توان نتیجه گرفت که در واقع این طرح انگیزه ای برای افزایش جمعیت نیست، بلکه درآمد ساده تری است که از طریق مادران دو فرزند یا بیشتر به جیب قاچاقچیان ریخته می شود. پیام دیگر فراخوان های تشکیل شده، عدم قیمت گذاری خودروهای مونتاژی است.
در واقع خودروهای مونتاژی همواره توسط خودروسازان این بخش قیمت گذاری شده اند، اما با محدودیتی که شورای رقابت ایجاد کرد و حداکثر قیمت را در سامانه یکپارچه تعیین کرد، باز هم این دلالان بودند که پای خود را به روی این خودروها باز کردند، اما به محض افزایش قیمت های مصوب و کاهش قیمت در بازار، 90 درصد متقاضیان منصرف شدند. پیام نهایی این حادثه برای سیاستگذار این است که در اسرع وقت به فکر باز کردن راه های دیگری برای فروش و جایگزینی سیستم تعبیه شده (حداقل در مورد خودروهایی که با فراخوان عمومی همراه بوده اند) باشند.
دنیای اقتصاد
منبع رکنا
