جنسیت جمعیت فعال کشور؛ زن یا مرد؟

بررسی ها نشان می دهد که جمعیت زنان در سن کار در دو دهه گذشته 31 درصد رشد داشته است. این در حالی است که نیروی کار زنان در این بازه زمانی منفی 1.9 درصد رشد داشته است که یکی از دلایل اصلی آن تأثیر کرونا بر بازار کار زنان است.

اخبار اقتصادی، در سال 1402 از 64 میلیون نفر ساکن در سن کار، بیش از 26.5 میلیون نفر بخشی از جمعیت فعال بودند. از این جمعیت 22 میلیون نفر مرد و 6/4 میلیون نفر زن بودند. تعداد جمعیت فعال مرد به بالاترین حد خود در سال گذشته رسیده است. نیروی کار زنان نیز پس از کرونا روند صعودی داشته است و پیش بینی می شود این روند ادامه داشته باشد.

در طول رونق بازار کار در سال‌های 2017 و 2018، جمعیت فعال کشور به بیش از 27 میلیون نفر رسید که این رکورد برای دوره مورد تجزیه و تحلیل است. در این مدت، نیروی کار زن نیز با 5.3 میلیون نفر در سال 2017 رکوردی را به ثبت رساند.

البته از سال 1984 تا 1402، نیروی کار زنان رشد منفی 1.9 درصدی داشته که دلیل اصلی آن شوک کرونا بوده است. این در حالی است که جمعیت زنان در سن کار در این مدت 31 درصد رشد داشته است.

طبق تعریف مرکز آمار ایران، افراد 15 سال به بالا در سن کار محسوب می شوند و وضعیت آنها در آمار بازار کار محاسبه می شود. این جمعیت به دو دسته جمعیت فعال و غیرفعال تقسیم می شود. جمعیت فعال، مجموع افراد شاغل و بیکار است. آن جمعیت فعالی که به دنبال کار می گردد، اما نمی تواند آن را بیابد، «بیکار» نامیده می شود.

دوره رکود و رونق بازار کار ایران

در سال 2004، از حدود 23 میلیون نفر نیروی کار، 18 میلیون نفر مرد و 4.5 میلیون نفر زن بودند. از اواخر دهه 1980، بازار کار دچار رکود شد. این وضعیت در آمار نیروی کار نیز قابل بررسی است. به این ترتیب جمعیت فعال زنان در سال 1392 نسبت به سال 1391 بیش از 500 هزار نفر کاهش داشته است که در صورت تداوم این وضعیت، جمعیت فعال زنان با 3.8 میلیون نفر به کمترین میزان خود در سال 2019 رسیده است. در این دوره، جمعیت مرد فعال به طور کلی افزایش یافته است.

با امضای برجام، چشم انداز اقتصادی جمعیت بهبود یافته و افراد زیادی وارد بازار کار شده اند. با این اتفاق تعداد جمعیت فعال زن و مرد روند صعودی به خود گرفت. البته در این مدت نرخ بیکاری افزایش یافت، زیرا بازار کار آمادگی جذب این تعداد کارگر را نداشت.

به گفته برخی کارشناسان سال های 97 و 98 به عنوان دوران رونق در بازار کار شناخته می شود. در این مدت نیروی کار کشور به بیش از ۲۷ میلیون نفر رسید که یک رکورد محسوب می شود. نیروی کار زن در این مدت به اوج خود رسید و رکورد 5.3 میلیون نفر را در سال 2017 به ثبت رساند. نیروی کار مرد نیز به بیش از 21.5 میلیون نفر رسیده است.

بازار کار در کرونا

با شروع همه‌گیری کرونا، کاهش نیروی کار زنان جدی‌تر از مردان بوده است. به این ترتیب، نیروی کار زن از 5.2 میلیون نفر در سال 2018 به 4.3 میلیون نفر در سال 2019 افزایش یافته است و در یک سال تقریباً یک میلیون زن نیروی کار را ترک کرده اند.

شواهد تاریخی نشان می دهد که زنان در برابر بحران ها و شوک های اقتصادی آسیب پذیرتر هستند. با اپیدمی کرونا، بخش‌های مهمان‌نوازی، گردشگری و خرده‌فروشی که عمدتاً توسط زنان اداره می‌شد، بسته شد. علاوه بر این، مراکز نگهداری از کودکان و سالمندان در طول این همه‌گیری تعطیل شدند و زنان مجبور شدند بدون دریافت دستمزد از اعضای آسیب‌پذیر خانواده مراقبت کنند. این امر باعث شد که بسیاری از زنان در این مدت شغل خود را ترک کنند و حتی آنهایی که به دنبال کار بودند، جستجوی خود را متوقف کردند.

از سوی دیگر، نیروی کار مرد تغییر چندانی نکرده است. دلیل اصلی شاید تفکر سنتی جامعه باشد که مردان باید تحت هر شرایطی کار کنند و نان آور خانه باشند. حتی مردان بیشتر از زنان بیکار هستند. به عبارت دیگر، مردان ممکن است وارد مشاغلی شوند که متناسب با مهارت ها و توانایی های آنها نباشد.

بعد از کرونا

با گذشت دوران کرونا، روند نیروی کار زنان رو به افزایش بوده است. این بدان معناست که با پایان اپیدمی کرونا، زنان به بازار کار بازگشته اند. علاوه بر این، در سال گذشته، نیروی کار مرد به بالاترین سطح خود رسیده است: 22 میلیون نفر.

منبع اکو ایران