اکوایران: بررسی آمارهای مالی دولت در سال 1402 نشان می دهد که عملکرد دولت در سال گذشته 7 درصد بیشتر از برآورد در قانون بودجه همان سال بوده است.
اخبار اقتصادی، دولت ها برای تامین نیازهای خود و انجام وظایف خود نیازمند منبع درآمدی هستند. این منبع درآمد در کشورهای مختلف یافت می شود و بسته به نوع کشور ممکن است جهت درآمد دولت ها متفاوت باشد. اما آنچه در بین اکثر کشورهای جهان رایج است «مالیات» است.
اقتصاد ایران نیز از این قاعده کلی مستثنی نیست. ایران با توجه به منابع ویژه نفت و گازی که سال هاست در اختیار داشته، رفته رفته به سمت استفاده از این منبع خدادادی رفته و درآمد حاصل از فروش این منابع، درآمد اصلی دولت ها را تشکیل می دهد.
به همین دلیل، دولت های ایران برای تمرکز بر مالیات گام های آهسته ای برداشته اند. اما سازمان امور مالیاتی در سال های اخیر سعی در بهبود عملکرد سازمان امور مالیاتی و قوانین مالیاتی کشور داشته است. بنابراین طبق آخرین آمار این سازمان میزان تحقق اکثر مالیات ها در سال 1402 بیش از 100 درصد بوده است. به عبارت دیگر سازمان امور مالیاتی در سال گذشته توانست بیش از آنچه در قانون بودجه امسال پیش بینی شده بود، امور مالی را انجام دهد.
در ادامه این گزارش نگاهی دقیق به انواع مالیات ها و نرخ تحقق آنها خواهیم داشت و اجزای آن را ارزیابی می کنیم.
تحقق 107 درصد مالیات در سال 1402
بر اساس آمار سازمان امور مالیاتی کشور، میزان تحقق کلیه مالیات ها 107 درصد بوده است. به عبارت دیگر پیش بینی بودجه سال گذشته برای درآمد مالیاتی 753 میلیارد تومان بود که دولت توانست 7 درصد بیشتر از این میزان یعنی 806 میلیارد تومان وصول کند.
اگر بخواهیم نگاهی به مؤلفه های مالیاتی بیندازیم و نرخ تحقق مالیات را محاسبه کنیم، ابتدا باید با انواع این مالیات ها آشنا شویم.
کل مالیات های کشور به دو دسته اصلی «مالیات مستقیم» و «مالیات غیرمستقیم» تقسیم می شود. مالیات های مستقیم نیز به سه دسته تقسیم می شوند. «مالیات بر اشخاص حقوقی»، «مالیات بر درآمد» و «مالیات بر ثروت». از سوی دیگر، مالیات های غیرمستقیم وجود دارد که مهم ترین مؤلفه آن «مالیات بر ارزش افزوده» است.
برای بررسی آمار عملکرد مالیاتی، ابتدا «مالیات غیرمستقیم» را بررسی کرده و آنها را تأیید می کنیم.
تحقق مالیات کالا و خدمات به بیش از 105 درصد رسید
آمار مالیات بر کالاها و خدمات (غیر مستقیم) در کشور حاکی از آن است که در قانون بودجه سال 1402 رقم پیشنهادی برای این پایه مالیاتی 304 میلیارد تومبه بوده و سازمان امور مالیاتی توانسته حدود 322 میلیارد تومبه وصول کند. از این درآمدها به عبارت دیگر میزان تحقق این مالیات در سال گذشته 105.7 درصد بوده است.
همانطور که در بالا ذکر شد، مهمترین بخش مالیات بر کالا و خدمات، مالیات بر ارزش افزوده است. بر اساس داده های این مرکز، میزان تحقق مالیات بر ارزش افزوده بیش از 110 درصد بوده است. یعنی دریافت این مالیات 10 درصد بیشتر از برآورد دولت در قانون بودجه سال گذشته بوده است.
برآورد دولت از مالیات بر ارزش افزوده 1402 در قانون بودجه معادل 189 میلیارد تومان بود و دولت توانست از این درآمد 10 درصد بیشتر یعنی 209 میلیارد تومان وصول کند.
در ادامه این گزارش به بررسی دسته دیگر مالیات ها یعنی «مالیات های مستقیم» و بررسی جزئیات آن می پردازیم.
اخذ مالیات بر درآمد علاوه بر انواع مالیات های مستقیم
مالیات های مستقیم یکی از انواع مالیات هایی است که مستقیماً از درآمد و اموال مردم اخذ می شود. آمارها نشان می دهد که پیش بینی دولت برای درآمد حاصل از این پایه در سال 1402، 449 میلیارد تومان است. بله، سازمان مالی در سال گذشته حدود 7.8 درصد بیشتر از برآورد دولت یعنی 484 میلیارد تومب وصول کرد.
اما همه انواع مالیات های مستقیم به یک اندازه محقق نشده اند. به عنوان مثال، تحقق مالیات بر درآمد و شرکت ها بیش از برآورد دولت در قانون بودجه بوده، در حالی که تحقق مالیات بر ثروت کمتر از برآورد دولت بوده است.
بررسی «مالیات بر اشخاص حقوقی» نشان می دهد که دولت در قانون بودجه سال گذشته رقم 296 همات را برای درآمد این پایه مالیاتی در نظر گرفته بود و به این ترتیب توانسته به بیش از برآورد خود و معادل 313 همات برسد. به عبارت دیگر میزان تحقق این پایه مالیاتی در سال گذشته حدود 105.8 درصد بوده است.
یکی دیگر از پایه های مالیاتی مالیات های مستقیم «مالیات بر درآمد» است. نرخ تحقق این پایه مالیاتی به ویژه نسبت به سایر پایه های مالیاتی بیشتر بوده است. طبق آمار، نرخ تحقق مالیات بر درآمد در سال 1402 معادل 123.4 درصد بوده است. رقم پیشنهادی دولت برای این پایه مالیاتی در سال گذشته تقریباً 115 همات بود که توانسته حدود 142 همات را از مودیان دریافت کند.
همانطور که در بالا ذکر شد، سومین نوع مالیات مستقیم، «مالیات بر ثروت» است. می توان گفت تنها عملکرد منفی سازمان مالیاتی کشور در بین انواع مالیات ها مربوط به این پایه مالیاتی بوده است. بررسی ها حاکی از آن است که رقم قانون بودجه برای این پایه مالیاتی 37 هزار و 600 میلیارد تومان بوده است که دولت تنها 76 درصد آن یعنی حدود 29 میلیارد تومان را محقق کرده است.
در مجموع، خلاصه سوابق مالی دولت در سال 1402 نشان می دهد که عملکرد دولت و سازمان امور مالی در این سال قابل دفاع بوده و به جز «مالیات بر ثروت» در سایر بخش ها، توانسته است بیش از برآوردهای پیش بینی شده را در سال جاری اجرا کند. قانون بودجه
منبع اکو ایران
