اختلاف‌ها بالا گرفت؛ بزرگ‌ترین بخش اقتصاد ایران کدام است؟
اکوایران: اگر چه همواره بین آمارهای اعلام شده از سوی مرکز آمار و بانک مرکزی اختلاف وجود دارد، این اختلاف در رشد اقتصادی تابستان 1403 ابعاد تازه‌تری پیدا کرده در حدی که بزرگ‌ترین بخش اقتصاد از نگاه هر یک متفاوت شده است.
اخبار اقتصادی، اقتصاد مانند یک سیستم است که اجزای مختلفی دارد و برای رسیدن به عملکرد مطلوب باید تمام اجزای آن عملکرد مثبتی از خود نشان‌دهند. می‌توان گفت که تمام اقتصاددانان بر سر این مسئله توافق دارند که برای رسیدن به یک رشد اقتصادی پایدار، همه اجزای اقتصاد باید وضعیت مطلوبی داشته باشند و تنها با اتکا به یک بخش نمی‌توان به رشدی بلندمدت و کم‌نوسان دست یافت.
از این رو، یکی از شاخص‌هایی که در بررسی رشد اقتصادی اهمیت پیدا می‌کند، سهم بخش‌ها از کل اقتصاد است. منظور از بخش‌ها، گروه‌های اصلی تولید من جمله «کشاورزی»، «صنعت و معدن»، «نفت و گاز» و «خدمات» است. تقریبا تمام فعالیت‌های اقتصادی در یکی از این گروه‌ها جای می‌گیرد.
برای پایش مستمر این شاخص، دسترسی به داده‌های تولید ناخالص داخلی به تفکیک اجزای اقتصادی ضروریست. در ایران، مرکز آمار و بانک مرکزی این آمار را منتشر می‌کنند. با این حال، مدتی است که اختلاف ارقام اعلام شده از سوی این دو نهاد، به خصوص در مورد رشد اقتصادی، عمیق‌تر شده است. برای مثال، در جدیدترین آمار که مربوط به تابستان 1403 است، بزرگ‌ترین بخش اقتصاد ایران از نظر هر یک از دو نهاد متفاوت است.
سهم بخش‌ها از کیک اقتصاد ایران
به مجموع تولید کالا و خدمات در داخل مرزهای یک کشور طی یک بازه زمانی مشخص، تولید ناخالص داخلی گفته می‌شود. علت استفاده از لفظ «ناخالص»، حساب نکردن استهلاک تولیدات سال‌های قبل و برخی محاسبات آماری دیگر است. در غیر این صورت، این شاخص به زبان ساده کل تولیدات اقتصادی یک کشور را منعکس می‌کند. برای محاسبه تولید ناخالص داخلی روش‌های مختلفی وجود دارد که یکی از آن‌ها روش ارزش‌افزوده است. در این روش، کل اقتصاد به چند بخش اصلی تقسیم شده و ارزش تولیدات هر یک با هم جمع می‌شود. این بخش‌ها شامل «کشاورزی»، «صنعت و معدن»، «نفت و گاز» و «خدمات» می‌شود.
مرکز آمار در محاسبات خود «نفت و گاز» را ذیل «صنعت و معدن» حساب می‌کند و آن را یک گروه جدا در نظر نمی گیرد در حالیکه در بانک مرکزی، نفت و گاز خود یک بخش مجزا محسوب می‌شود.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که در تابستان امسال، سهم بخش کشاورزی از کل اقتصاد به روایت مرکز آمار 10.9 درصد و به روایت بانک مرکزی 18.5 درصد بوده است. برای مقایسه سایر بخش‌ها، «نفت و گاز» با «صنعت و معدن» جمع شده تا بتوان این مقدار را در بانک مرکزی و مرکز آمار بررسی کرد. نتیجه این محاسبه نشان می‌دهد که از نظر مرکز آمار، این دو بخش روی هم 52.3 درصد از کل اقتصاد ایران را در تابستان به خود اختصاص داده‌اند در حالی که از نظر بانک مرکزی، این دو بخش 38.9 درصد از اقتصاد را تشکیل داده‌اند.
به بیان دیگر، از نگاه مرکز آمار «صنعت، معدن، نفت و گاز» بیش از نیمی از اقتصاد را تشکیل داده در حالی که بانک مرکزی عقیده دارد در بهترین حالت 39 درصد اقتصاد به این بخش اختصاص دارد. طبق آمارهای بانک مرکزی، بالاترین سهم از اقتصاد متعلق به «خدمات» است. در حالی که این سهم از سوی این نهاد 42.6 درصد اعلام شده، مرکز آمار آن را 36.7 درصد برآورد کرده است.
البته، هیچ‌یک از این دو نهاد آمار «سهم بخش‌ها از اقتصاد» را به صورت مجزا اعلام نکرده‌اند و این سهم‌ها با استفاده از رقم تولید ناخالص داخلی اعلام شده از سوی این دو نهاد محاسبه شده است.
بنابراین، اختلاف فاحشی بین این دو آمار وجود دارد و در نگاه یکی «خدمات» و در نگاه دیگری «صنعت، معدن، نفت و گاز» بزرگ‌ترین بخش اقتصاد است. با توجه به این که این آمارها مبنای تصمیم‌گیری سیاست‌گذاران است، بهتر است اقدامی در جهت یکپارچه‌سازی آن صورت گیرد تا تصویر شفاف‌تری از واقعیت اقتصاد ایران تشکیل شود.