به گزارش اخبار اقتصادی، وزارت نیرو در جلسه علنی صبح امروز شورای اسلامی شهر، وزارت نیرو را مجبور کرد تا پایان سال دوم هفتم سهم معاملات برق در بورس انرژی ایران را به 30 درصد برساند. برنامه توسعه و حداقل 60 درصد کل معاملات در پایان برنامه. همچنین ضمن تامین برق تولیدی نیروگاه ها در بورس انرژی، باید در راستای استقلال مالی صنعت برق، روابط مالی این وزارتخانه با دولت بهبود یابد.

مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به بررسی موضوعات راهبردی حوزه انرژی در برنامه هفتم توسعه در رابطه با معاملات برق در بازار انرژی پرداخت.

صنعت برق به عنوان یکی از مهم ترین صنایع زیربنایی کشور در سال های اخیر با چالش های زیادی به ویژه در زمینه تامین منابع مالی برای توسعه ظرفیت نیروگاهی مواجه بوده است. سیستم ناکارآمد قیمت گذاری برق باعث کاهش درآمد دولت و بدهی های انباشته به بخش خصوصی شده و در نتیجه جذابیت سرمایه گذاری در آن حوزه را از بین برده است. یکی از رویکردهایی که در این زمینه می توان اتخاذ کرد، ایجاد بازاری است که بر اساس اصل عرضه و تقاضا، قیمت برق را به صورت شفاف آشکار کند.

در این راستا، بر اساس بند (ب) ماده 43 لایحه قانون برنامه هفتم توسعه، وزارت نیرو موظف است نسبت به ارزش سوخت نیروگاه ها و افزایش سهم معاملات برق در نیروگاه اقدام کند. تبادل انرژی به نحوی که در پایان سال دوم اجرای برنامه، سهم برق تولیدی نیروگاه های کشور، معاملات مذکور را به حداقل سی درصد (30%) برساند و در پایان برنامه حداقل شصت درصد (60%) از کل معاملات و همچنین اصلاح رابطه مالی وزارت نیرو با دولت به نحوی که استقلال مالی صنعت ایجاد شود، دولت باید تامین شود. انگیزه های اقتصادی کافی برای بهبود کارایی نیروگاه ها و کاهش تلفات شبکه.

بر اساس این گزارش، وضعیت تجاری در بازار بورس انرژی در دهه گذشته فراز و نشیب هایی داشته است

ارزش کل معاملات بازار برق در سال 1401 بالغ بر 300 میلیارد تومب بوده که این رقم در مقایسه با سال 1400 نصف بوده است. در سال 2014 بیشترین میزان را به خود اختصاص داد که از مرز 700 میلیارد تومبا گذشت.

این در حالی است که سهم معاملات بورس برق از کل ارزش معاملات برق کشور بسیار ناچیز و حدود 3 درصد است.

به عبارت دیگر، وضعیت کلی بازار برق نسبت به قبل از برنامه ششم توسعه تغییر محسوسی نداشته است، این در حالی است که بیشتر معاملات انجام شده در بورس انرژی مربوط به معاملات برق بوده است.

image_2023-10-10_14-59-43

نمودار زیر نیز میانگین قیمت برق در بورس انرژی و بازار عمده فروشی در سال های مختلف را بر حسب ریال به ازای هر کیلووات ساعت نشان می دهد. همانطور که مشاهده می شود قیمت برق در بورس انرژی به میزان قابل توجهی کمتر از قیمت آن در بازار عمده فروشی است که دلیل اصلی آن نقدشوندگی معاملات در بورس انرژی است.

شایان ذکر است با توجه به عدم تعادل اقتصادی صنعت برق، میزان برق خریداری شده از نیروگاه با تاخیر زیادی در بازار عمده فروشی پرداخت می شود و به همین دلیل تمایل نیروگاه ها به انجام معاملات نقدی ( حتی در انرژی تبادلی) بالاست.

image_2023-10-10_13-22-28

اگرچه بیش از 10 سال از آغاز تجاری سازی برق در بورس انرژی می گذرد و در این مدت قوانین مختلفی برای تکمیل و روان سازی معاملات آن تصویب شده است، اما نتایج نشان می دهد که بازار برق بورس انرژی نقش 3 درصدی در معاملات نهایی بازار برق داشت.

از جمله پیامدهای این مشکل می توان به کاهش تمایل سرمایه گذاران برای ورود و توسعه صنعت برق، افزایش عدم تعادل در تولید و مصرف برق و انباشت بدهی عمومی به صنعت برق اشاره کرد.

در این گزارش پیشنهادهایی برای برنامه هفتم توسعه در راستای رونق معاملات برق در بورس انرژی و افزایش مشارکت این بازار در کشف قیمت برق ارائه شده است. برای این منظور باید رویکردهای کلی وزارت نیرو در حوزه تجارت برق با توجه به مشارکت بازارهای مختلف مشخص شود. از سوی دیگر، اجرای قوانین مرتبط با تجارت برق باید با رویه واحدی همراه باشد تا مشارکت معاملات برق در بورس انرژی افزایش یابد. یکی دیگر از راهکارهای افزایش رقابت پذیری در بازار برق شامل توسعه معاملات بورس انرژی، اصلاح ساختار بازار برق و به ویژه افزایش رقابت در بخش خرده فروشی برق است. همچنین می توان با افزایش انعطاف پذیری در تعیین حداکثر قیمت و نرخ برق مشترکان فعال در بورس انرژی، شرایط فعالیت در بورس انرژی را تسهیل کرد.

اصلاح ساختار بازار برق برای بهبود عملکرد و افزایش رقابت پذیری بازار برق در ایران نیازمند تغییرات جدی است. یکی از بازیگران اصلی بازار برق ایران، شرکت های توزیع هستند که با توجه به نقش حیاتی آنها در تامین برق مصرف کنندگان، لازم است ساختار بازار به گونه ای اصلاح شود که این شرکت ها به عنوان عوامل اصلی در فرآیند توزیع برق باشند. ، بهره وری بیشتری دارند. یکی از جنبه های مهم اصلاح ساختار بازار برق، افزایش رقابت در بازار خرده فروشی است. برای افزایش رقابت در این بازار باید شرایط ورود بخش خصوصی به آن را تسهیل و موانع ایجاد رقابت را تا حد امکان برطرف کرد.