تعداد کل فارغ التحصیلان بیکار در سال های اخیر کاهش یافته است، در حالی که جمعیت زنان بیکار دانشگاهی ثابت مانده است. در سال گذشته نسبت زنان در میان جمعیت فارغ التحصیلان بیکار 53 درصد بوده است.
اخبار اقتصادی، در سال 1402 حدود 2 میلیون و 150 هزار نفر در کشور بیکار بودند. حدود 40 درصد از این افراد فارغ التحصیل آموزش عالی بودند. از این جمعیت تحصیل کرده بیکار، بیش از 53 درصد زن بودند. علاوه بر این، نسبت زنان در میان جمعیت بیکار تحصیل کرده در سال های اخیر به طور قابل توجهی افزایش یافته است. نسبت زنان در بین کل بیکاران نیز افزایش یافته است.
بررسی ها نشان می دهد از هر سه بیکار یک نفر زن است. این در حالی است که از هر دو بیکاری که به دانشگاه رفته یک نفر زن است. این نشان می دهد که وضعیت بازار کار زنان بیکار که به دانشگاه رفته اند در مقایسه با زنان بیکار عادی تعریف نشده است.
جمعیت فعال مجموع شاغلان و بیکاران است و نرخ مشارکت اقتصادی از رابطه آن با جمعیت در سن کار به دست می آید. آن جمعیت فعالی که به دنبال کار می گردد، اما نمی تواند آن را بیابد، «بیکار» نامیده می شود. نرخ بیکاری نیز از رابطه بین بیکار و جمعیت فعال به دست می آید.
آیا مدرک دانشگاهی نان می شود؟
تعداد فارغ التحصیلان آموزش عالی بیکار از سال 2016 تا 2017 افزایش یافته است. در دوره مورد بررسی، بیشترین تعداد بیکاران تحصیل کرده مربوط به سال 2018 است که حدود 1.3 میلیون فارغ التحصیل آموزش عالی بیکار بوده اند. نسبت زنان بیکار تحصیل کرده در این دوره از 55 درصد به 7/52 درصد کاهش یافته است.
در سال 2019 حدود 250 نفر از جمعیت بیکار تحصیل کرده کاهش یافته است که از این تعداد حدود 150 هزار نفر زن بوده اند. دلیل اصلی همه گیری کرونا بود که باعث شد تعداد قابل توجهی از مردم به ویژه زنان کار را ترک کنند. به عبارت دیگر شدت خروج زنان از بازار کار بیشتر از مردان بوده و همین امر باعث کاهش نسبت زنان در جمعیت بیکار شده است. در سال 1999، نسبت زنان بیکار تحصیل کرده در بین تمام بیکاران تحصیل کرده به 49.6 درصد کاهش یافت.
با اپیدمی کرونا، زنان بیشترین آسیب را متحمل شدند. زیرا اکثر مشاغلی که در این دوره تعطیل شدند، مشاغل کوچکی بودند که عمدتاً توسط زنان اداره می شد. از سوی دیگر، بسیاری از کارهای خانگی بدون دستمزد، مانند کارهای خانه و مراقبت از کودکان و سالمندان، بر دوش زنان بود. به همین دلایل تعداد زیادی از زنان در این دوره از جمعیت فعال خارج شده و به جمعیت غیرفعال پیوستند.
پشت پرده کاهش تعداد بیکاران تحصیل کرده
پس از کرونا، تعداد کل بیکاران تحصیل کرده کاهش یافت، اما آنچه قابل توجه است این است که تعداد زنان بیکار تحصیل کرده تغییر چندانی نداشته و به همین دلیل سهم زنان بیکار تحصیل کرده رو به افزایش است. از حدود 890000 بیکار تحصیل کرده در سال 1402، تقریباً 475000 نفر زن بودند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که تعداد زنان بیکاری که به دانشگاه رفته‌اند در چهار سال گذشته تقریبا ثابت بوده است، در حالی که تعداد مردان بیکار که به دانشگاه رفته‌اند در همین بازه زمانی کاهش یافته است.
این ثبات در تعداد زنان بیکار تحصیل کرده ممکن است به دو دلیل باشد. اولاً بعد از قرنطینه تعداد زیادی از افراد وارد بازار کار شده اند یا به طور کلی بازار کار بهبود یافته است. اما با توجه به روند نرخ مشارکت این دلیل مردود است. ثانیاً، حتی در دوران پس از کرونا، افراد مهم غیرفعال می مانند که ممکن است به دلیل ادامه تحصیل (انصراف موقت) یا ترک دائمی نیروی کار و تعریف “بیکار” باشد.
چند نفر از بیکاران زن هستند؟
در سال‌های 95 و 96 به برکت توافق برجام و چشم‌اندازهای مثبت اقتصادی، مردم به اشتغال امیدوار شدند و وارد نیروی کار شدند. با توجه به میزان مشارکت زنان و مردان در دوره قبل و بعد از برجام، زنان تمایل بیشتری برای حضور در بازار کار داشتند. زیرا نرخ مشارکت زنان 2.7 واحد درصد و نرخ مشارکت مردان 1.3 واحد درصد افزایش یافته است. البته بازار کار ظرفیت این میزان نیروی کار به خصوص زنان را نداشت و به همین دلیل تعداد بیکاران افزایش یافت. نسبت زنان در میان بیکاران در سال 2016 تقریباً 32 درصد بوده است.
در سال 2017، نسبت زنان در میان بیکاران حدود یک درصد کاهش یافت. البته دلیل این کاهش شاید افزایش چشمگیر تعداد بیکاران باشد. امسال تعداد بیکاران بیش از 132 هزار نفر افزایش یافت و به حدود سه میلیون و 300 هزار نفر رسید، اما تعداد زنان بیکار نیز تنها 6 هزار نفر افزایش یافت. این ممکن است تحت تأثیر خروج ایالات متحده از برجام قرار داشته باشد.
در سال 2018 تعداد بیکاران بیش از 400 هزار نفر و تعداد زنان بیکار حدود 100 هزار نفر کاهش یافته است. با این حال، نسبت زنان در بین بیکاران امسال افزایش یافته و به 31.7 درصد رسیده است. به گفته برخی کارشناسان، سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ با وجود بازگشت تحریم‌ها، سال‌های رونق بازار کار بود. این امر در افزایش نرخ مشارکت و کاهش نرخ بیکاری مشهود است.
کرونا بازار کار را ویران کرده است
در سال 2019، با اپیدمی کرونا، نسبت زنان در میان جمعیت بیکار بیش از چهار درصد کاهش یافت. دلیل این کاهش چشمگیر، ناامیدی زنان بیکار برای یافتن کار است. علاوه بر این، همانطور که در بالا ذکر شد، تعداد زیادی از زنان به دلیل فعالیت های بدون دستمزد در خانه مجبور به ترک نیروی کار شدند.
پس از کرونا، نسبت زنان در میان کل بیکاران افزایش یافت و به حدود 32 درصد رسید. در این مدت تعداد کل بیکاران کاهش یافته و تعداد زنان بیکار نیز افزایش یافته است. البته تعداد زنان بیکار نسبت به دوران قبل از کرونا کاهش چشمگیری داشته است که نشان می‌دهد با وجود بهبود نسبت به دوران کرونا، تعداد قابل توجهی از زنان غیرفعال هستند.
جایگاه افراد تحصیل کرده در بازار کار
با توجه به اینکه در نظام آموزشی ایران برابری جنسیتی وجود دارد و بیش از 50 درصد بیکاران تحصیل کرده را زنان تشکیل می دهند، تنها یک سوم جمعیت بیکار را زنان تشکیل می دهند. به عبارت دیگر، بازار کار ایران ظرفیت کافی برای استفاده از نیروی کار آگاه را ندارد و مشاغل با دانش تدریس شده در دانشگاه ها تناسبی ندارد. در واقع شاهد عدم تطابق آموزش و بازار کار هستیم.
منبع اکو ایران
