به گزارش اخبار اقتصادی، تورم همواره یکی از موضوعات اصلی اقتصاد ایران بوده است. در چند سال گذشته و به خصوص در شرایط کنونی اگر بگوییم تورم مشکل اصلی کشور شده است اشتباه نمی کنیم. به همین دلیل کنترل تورم جزو وعده های ثابت کاندیداهای ریاست جمهوری در تمام ادوار بوده است و ابراهیم رئیسی نیز از این قاعده مستثنی نبود و یکی از وعده های اصلی وی در انتخابات سال گذشته کنترل و کاهش تورم بود.

اما اکنون پس از گذشت یک سال و نیم از آغاز ریاست جمهوری وی، تورم سالانه در بهمن امسال به نزدیک به 48 درصد رسیده است که در 25 سال گذشته بی سابقه بوده است. همچنین میانگین قیمت ها در پایان بهمن نسبت به ابتدای دولت سیزدهم حدود 80 درصد افزایش داشته است. بررسی ها نشان می دهد افزایش قیمت در یک سال و نیم اول دولت رئیس جمهور 13 درصد بیشتر از افزایش قیمت در یک سال و نیم گذشته دولت روحانی بوده است.

همچنین نرخ رشد قیمت اقلام خوراکی از ابتدای دولت سیزدهم تا بهمن امسال بسیار بیشتر از تورم کل بوده است که فشار مضاعف بر دهک های ضعیف و کم درآمد را در پی داشته است.

در این گزارش عملکرد دولت ریاست جمهوری و روحانی در کنترل تورم مورد بررسی قرار گرفته است تورم خوراکی پرداخت شده است.

دولت روحانی

اولین برداشت؛ سرعت ملایم تورم

یکی از نکات مثبت دولت اول روحانی کنترل تورم است تا جایی که حتی در دو سال از چهار سال دولت یازدهم تورم تک رقمی بود. بررسی ها نشان می دهد که تورم 18 ماهه نخست دولت روحانی 21 درصد بوده است. به عبارت دیگر میانگین قیمت کالا و خدمات در بهمن ماه 93 نسبت به شهریور 92 (ابتدای دولت یازدهم) تنها حدود 20 درصد افزایش داشته است.

بررسی ها سرعت رشد را نشان می دهد قیمت غذا در یک سال و نیم اول دولت روحانی از تورم کل کمتر بود به طوری که میانگین قیمت مواد غذایی در 18 ماهه اول تنها حدود 14 درصد بیشتر بود. نرخ سود واقعی مثبت و انتظارات مثبت ناشی از مذاکرات در جامعه را می توان از عوامل کنترل تورم در دولت اول روحانی دانست.

برداشت دوم؛ همه چیز به هم ریخت

در سال 1997 با خروج آمریکا از برجام دولت روحانی موج را تغییر داد و تورم به دلیل سایر متغیرهای اقتصادی بدتر شد. بررسی ها نشان می دهد که تورم کل در یک سال و نیم اخیر دولت روحانی 67 درصد بوده است به عبارتی میانگین قیمت کالا و خدمات شهریور 1400 (تحویل دولتی) نسبت به ابتدای سال 1398 رشد 67 درصدی داشته است که برخلاف یک سال و نیم اول دولت روحانی، در یک سال و نیم گذشته نرخ رشد محصولات غذایی بالاتر از تورم کل، به طوری که رشد شاخص قیمت مواد غذایی در این بازه زمانی 89.7 درصد برآورد شده است.

تورم در دولت ریاست جمهوری

شاخص بهای کالاها و خدمات از 334 در شهریور 1400 به 598 در بهمن 1401 رسیده است. بر این اساس تورم در یک سال و نیم اول دولت رئیس جمهور نزدیک به 80 درصد بوده است، به عبارت ساده تر، متوسط ​​قیمت. کالاها و خدمات در پایان بهمن ماه امسال نسبت به شهریور ماه سال گذشته حدود 80 درصد افزایش داشته است. همچنین تحقیقات نشان می دهد که تورم مواد غذایی در این بازه زمانی 107 درصد برآورد شده است که نشان می دهد از ابتدای دولت سیزدهم تاکنون قیمت مواد غذایی به طور میانگین بیش از دو برابر شده است.

همانطور که دیدیم تورم کل و تورم خوراکی ها در یک سال و نیم اول دولت رئیس جمهور به طور غیرقابل مقایسه ای بیشتر از تورم دولت روحانی بوده است. حتی تورم 18 ماهه نخست ریاست جمهوری رئیسی به میزان قابل توجهی بیشتر از تورم 18 ماهه اخیر دولت روحانی است.

می توان گفت شرایط اقتصادی، سیاسی و بین المللی ایران در یک سال و نیم گذشته قابل مقایسه با سال های 92 و 93 نیست، زیرا انتظار در آن دوره به دلیل مذاکرات برجام بسیار مثبت بوده است. اما تقریباً وضعیت یک سال و نیم اخیر دولت روحانی تفاوت چندانی با شرایط فعلی ندارد و حتی در دوره روحانی به دلیل شرایط کرونا، فشارهای اقتصادی بیشتر بود. همچنین باید در نظر داشت که تورم مواد غذایی در دولت ریاست جمهوری بیداد کرده است.

چرا تورم بالا در دولت ریاست جمهوری

در ابتدای سال بود که دولت سیاست اصلاحی را اجرا کرد. ارز 4200 تومان اختصاص داده شده به کالاهای اساسی را حذف کرد. ایده این جراحی اقتصادی دولت در راستای هدف درستی که حذف رانت بود متولد شد، اما کمتر کسی را می توان یافت که از نحوه اجرای آن دفاع کند. اجرای این سیاست باعث شد تا قیمت مواد غذایی در ماه های ابتدایی سال جهش بی سابقه ای را تجربه کند به طوری که تورم ماهانه خوراکی در ماه ژوئن به بیش از 25 درصد رسید. این امر باعث شده است که تورم مواد غذایی به میزان قابل توجهی بیشتر از تورم کل باشد.

البته حذف کن ارز ترجیحی بخش کوچکی از تورم بالا در دولت رئیس جمهور را توضیح می دهد و حتی اگر این اتفاق نمی افتاد با توجه به وضعیت بد متغیرهای پولی و تورمی، باز هم شاهد تورم بالا بودیم.

فشار تورمی بر فقرا بیشتر بود یا ثروتمندان؟

دهک های جامعه هر کدام یک سبد مصرف خصوصی دارند. سهم مواد غذایی در سبد مصرف خانوارهای کم درآمد بیشتر است. به عبارت دیگر دهک های پایین نسبت به دهک های ثروتمند باید نسبت بیشتری از درآمد خود را به خرید مواد غذایی اختصاص دهند زیرا درآمد کمتری دارند.

از سوی دیگر، سهم اقلام و خدمات غیرخوراکی در سبد مصرفی دهک های بالا بیشتر است. بنابراین، زمانی که تورم بیشتر در سمت اقلام خوراکی باشد، فشار تورمی بیشتر بر اقشار و دهک‌های پایین‌تر است و زمانی که تورم در سمت اقلام غیرخوراکی بیشتر باشد، فشار تورمی بیشتر بر روی درآمد بالاست. دهک ها

با توجه به تورم بالاتر مواد غذایی، می توان دریافت که تورم سالانه دهک اول که فقیرترین دهک جامعه محسوب می شود، در بهمن ماه حدود 55 درصد و تورم دهک دهم به عنوان ثروتمندترین دهک، حدود 45 درصد به عبارت دیگر تورم فقیرترین قشر جامعه در سال گذشته به طور متوسط ​​10 درصد بیشتر از پردرآمدترین گروه جامعه بوده است.