به گزارش اخبار اقتصادی اصلی‌ترین جزء تشکیل‌دهنده درآمدهای مالیاتی دولت در 9 ماه اول سال 1400 ناشی از مالیات بر کالاها و خدمات بوده، سهم این پایه مالیاتی از کل درآمد مالیاتی دولت 38 درصد برآورد شده است. ولی این نسبت در 9 ماه اول سال 1401 به 37 درصد کاهش یافت و در نهایت بیشترین سهم از درآمد مالیاتی در این بازه زمانی به مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی با سهم 41 درصد اختصاص یافته است. درحالیکه سهم مالیات بر کالاها و خدمات از درآمد‌های مالیاتی در 9 ماه اول سال گذشته به حدود 36 رسیده است.

همچنین بررسی ها نشان می دهد افزایش درآمد اسمی دولت از سمت مالیات بر اشخاص حقوقی نسبت به افزایش درآمد ها از سمت مالیات بر کالا و خدمات، رشد بالاتری داشته است.

تقسیم‌بندی انواع مالیات‌ها

مالیات‌ها از نظر مشخص بودن یا نبودن مؤدی نهایی مالیات، به دو گروه مالیات‌های مستقیم و غیر‌مستقیم تقسیم می‌شوند. همانطور که از نام آن پیداست، پرداخت کنندگان مالیات های مستقیم مشخص هستند. ویژگی دیگر این نوع از مالیات ها، غیرقابل انتقال بودن آنهاست به آن معنا که اصابت آن به شخص تعیین شده، قطعی است.

برای مثال در مالیات بر ارزش افزوده که یک نوع مالیات غیر مستقیم است، مصرف کننده نهایی مشخص نیست و در واقع هر شخصی که در نهایت محصول را بخرد، مالیات را پردخت کرده است. ولی در مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی، افراد به ازای حقوق و دستمزد مختلفی که در هر ماه دریافت می کنند، به طور مشخص و با نرخ های متفاوت از پیش تعیین شده مشمول مالیات می شوند.

مالیات های مستقیم شامل مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی(مالیات بر شرکت ها)، مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی(مالیات بر درآمد) و مالیات بر ثروت(مالیات بر ارث) می‌باشد.

اما در مالیات‌های غیر‌مستقیم پرداخت‌کننده نهایی مالیات مشخص نیست. در ایران مالیات بر کالاها و خدمات یک نوع مالیات غیر مستقیم است که با نام مالیات بر ارزش افزوده نیز شناخته می شود.

تغییر ترکیب در درآمدهای مالیاتی

در مقایسه 9 ماه ابتدایی سال 1400 و 1401، سهم درآمد اشخاص حقیقی کاهش 3 درصدی داشته و از 21 درصد به 18 درصد رسیده است، در حالی‌که سهم مالیات بر اشخاص حقوقی از کل درآمد‌های مالیاتی 5 درصد افزایش را تجربه کرده است. مابقی افزایش در سهم مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی به دلیل کاهش 1 درصدی در مالیات بر ثروت (ارث) از 5 به 4 درصد و هم در مالیات بر کالاها و خدمات (مالیات بر ارزش افزوده) از 38 به 37 درصد صورت گرفته است.

بنابراین در سال 1401 عمده تغییرات در ترکیب مالیات‌های مستقیم رخ داده‌است. به بیان دیگر سهم کل درآمدهای مالیاتی بین مالیات‌های مستقیم و غیرمستقیم تقریبا تغییر نکرده است ولی نسبت بین اجزای مالیات‌های مستقیم تغییر شکل داده است و سهم مالیات اشخاص حقوقی نسبت به سال 1400، 5 درصد اضافه شده، این در حالیست که سهم مالیات بر درآمد 3 درصد و مالیات بر ثروت 1 درصد کاهش داشته‌اند.

نکته حائز اهمیت دیگر، روند نزولی سهم درآمد‌های ناشی از مالیات بر ارزش افزوده است که از سال 1398 آغاز شده‌است. در سال‌های اخیر، کاهش سهم مالیات بر ارزش افزوده نسبت به کل درآمد های مالیاتی، عمدتا به شکل افزایش سهم مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی بروز کرده‌ است.

بهبود در درآمد مالیاتی اسمی

مجموع درآمد مالیاتی اسمی 9 ماهه دولت در سال 1400، رقمی حدود 218.7 هزار میلیارد تومان بوده و از این میزان 82.6 هزار میلیارد تومان آن از مالیات بر کالاها و خدمات و 79.7 هزار میلیارد تومان آن از مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی به دست آمده‌است.

درحالیکه در 9 ماهه سال 1401 مجموع درآمد‌های مالیاتی 348.7 هزار میلیارد تومان بوده که 128.7 هزار میلیارد تومان آن از مالیات بر کالاها و خدمات و 144.5 هزار میلیارد تومان از مالیات بر اشخاص حقوقی به دست آمده‌است. به عبارت دیگر درآمد مالیاتی اسمی حاصل از درآمد اشخاص حقوقی نزدیک 1.8 برابر شده در حالیکه درآمد اسمی ناشی از مالیات بر ارزش افزوده 1.5 برابر شده است.