تراز تجاری منفی؛ اقتصاد ایران همچنان به دلیل نمودار نفتی + محدود است

اکوایران: بررسی ها نشان می دهد با وجود قرار گرفتن صادرات میعانات گازی در ردیف صادرات غیرنفتی، تراز تجاری غیرنفتی کشور در دو دهه اخیر منفی بوده است.

اخبار اقتصادی، اگرچه حجم صادرات و واردات غیرنفتی طی 8 ماهه در دو دهه اخیر به بالاترین حد خود در سال جاری رسیده است، اما تراز تجاری حدود 7 میلیارد دلار منفی بوده است. به عبارت دیگر حجم واردات حدود 7 میلیارد دلار از صادرات بیشتر است. تراز تجاری غیرنفتی در 21 سال گذشته منفی بوده که نشان دهنده وابستگی اقتصاد کشور به درآمدهای نفتی است. در برخی سال ها برای تعدیل تراز تجاری، صادرات میعانات گازی جزء صادرات غیرنفتی محاسبه شده است، اما به نظر می رسد کمکی به مثبت شدن تراز تجاری نکرده است. این گزارش به تحلیل روند تراز تجاری غیرنفتی کشور در 8 ماه سال می پردازد.

تراز تجاری چیست؟

تراز تجاری تفاوت بین صادرات و واردات یک کشور در یک دوره زمانی معین است. این شاخص وضعیت تجارت بین المللی در یک اقتصاد را نشان می دهد. اگر صادرات بیشتر از واردات باشد تراز تجاری مثبت و اگر تراز واردات بیشتر از صادرات باشد تراز تجاری منفی می شود.

بحث کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی از طریق تحریم های بین المللی بیشتر شده است. به همین دلیل یکی از منابع درآمدی کشور صادرات غیرنفتی است و شاخصی مهم برای سنجش میزان موفقیت سیاست‌های کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی است. بررسی تراز تجاری نشان می دهد که تراز تجاری به دلیل صادرات نفت مثبت بوده است. از سوی دیگر، اگر حجم تجارت غیرنفتی از این تراز پرداخت ها استخراج شود، تراز تجاری کالاها و خدمات غیرنفتی کشور منفی می شود.

منفی ترین تراز تجاری دهه 80

بر اساس آخرین آمار تراز پرداخت های بانک مرکزی، از ابتدای سال جاری تا پایان آبان ماه، حجم واردات 45 هزار و 127 میلیون دلار و حجم صادرات 38 هزار و 132 میلیون دلار بوده است. با این حساب تراز تجاری 8 ماهه امسال بالغ بر 6 میلیارد و 995 میلیون دلار است.

بررسی ها نشان می دهد که از سال 2003 تراز تجاری کشور بدون احتساب تجارت نفت همواره منفی بوده است. بنابراین، کسری تجاری بین سال های 2003 تا 2011 بیش از 15 میلیارد دلار بوده است. منفی ترین تراز تجاری هشت ماهه در سال 2007 با بیش از 25 میلیارد دلار ثبت شد. از آنجایی که قیمت نفت در اواسط دهه 1980 افزایش یافت، درآمدهای نفتی ایران در این دوره به میزان قابل توجهی افزایش یافت. از آنجایی که حجم صادرات نفت زیاد است، ممکن است این موضوع بر تراز تجاری غیرنفتی نیز تاثیر گذاشته باشد. چرا که از سال 1382 تا 1388 حجم صادرات غیرنفتی کشور در هشت ماهه اول سال به طور متوسط ​​10 میلیارد دلار و حجم واردات تقریباً 30 میلیارد دلار بوده است.

از سال 1992 این کسری تجاری به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. دلیل اصلی این امر شروع تحریم های بین المللی در اوایل دهه 90 است.

وضعیت تراز تجاری در اواسط دهه 90.

در سال 94 کسری تجاری هشت ماهه کاهش یافت و به 2 میلیارد و 625 میلیون دلار رسید. این کاهش به دلیل افزایش صادرات و کاهش واردات بوده است. امضای برجام در سال جاری ممکن است تاثیر مثبتی بر تراز تجاری غیرنفتی کشور داشته باشد. پس از آن، کسری تجاری سیری افزایش یافت و در هشت ماهه سال 2016 به بیش از 8.5 میلیارد دلار رسید.

در 8 ماهه سال 2017 تراز تجاری مثبت تر شد و به 2432 میلیون دلار رسید. این کاهش کسری تجاری ناشی از افزایش صادرات و کاهش واردات بوده است. از سال 1998 تا 1402 حجم صادرات با احتساب میعانات گازی محاسبه شد، بنابراین میزان صادرات افزایش و کسری تجاری کاهش یافت.

تراز تجاری منفی به چه معناست؟

کمترین کسری تجاری در 8 ماه گذشته در سال 1400 به ثبت رسید، سالی که در آن صادرات و واردات افزایش چشمگیری داشت. این ممکن است به دلیل کاهش محدودیت‌های اپیدمی کرونا و افزایش ارز رخ داده باشد.

پس از این مدت کسری تجاری افزایش یافت و در 8 ماهه سال 1402 به حدود 10 میلیارد دلار رسید و تراز تجاری هشت ماهه جاری نیز به منفی 7 میلیارد دلار رسید. روند منفی تراز تجاری غیرنفتی در دو دهه اخیر نشان می دهد که اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی وابسته است. البته در برخی سال‌ها محاسبه شده است که صادرات میعانات گازی در صادرات غیرنفتی تا حدودی تراز تجاری را تعدیل می‌کند، اما هنوز تغییر مثبتی در روند مشاهده نمی‌کنیم.

منبع: اکو ایران