به گزارش اخبار اقتصادی، هفته نامه اکونومیست در سرمقاله نهمین شماره سپتامبر 2023 با عنوان «خاورمیانه جدید» فصل جدیدی را در خاورمیانه آغاز کرد که با فرصت های جدید و ریسک های جدید همراه است.
اگر تا به حال فکر می کردید که خاورمیانه منطقه ای راکد است، دوباره فکر کنید. اقتصاد کشورهای خلیج فارس یکی از ثروتمندترین و پویاترین اقتصادهای روی کره زمین است که به لطف قیمت نفت خام برنت در هفته جاری به بیش از 90 دلار در هر بشکه رسید. سرمایه 3.5 تریلیون دلاری سوخت فسیلی این منطقه صرف همه چیز می شود. از هوش مصنوعی و شهرهای جدید درخشان در بیابان گرفته تا پر کردن خزانه صندوق‌های ثروت دولتی غول پیکر که به دنبال معاملات در بازارهای سرمایه جهان هستند.
کاهش تنش در خاورمیانه
با ورود پول نقد، نشانه هایی از کاهش هرج و مرج در خاورمیانه به لطف بزرگترین انفجار دیپلماسی دیده می شود. پس از سال‌ها تنش (از انقلاب ایران در سال 1357)، عربستان سعودی و ایران برای کاهش تنش مذاکره کردند. جنگ‌های داخلی در سوریه و یمن قربانیان کمتری می‌گیرند، زیرا حامیان آنها به دنبال کاهش تنش هستند. به دنبال پیمان ابراهیم بین رژیم اسرائیل و برخی کشورهای عربی، عربستان سعودی در حال بررسی به رسمیت شناختن رژیم اسرائیل، 75 سال پس از تأسیس آن است. نفوذ جهانی منطقه در حال افزایش است و چهار کشور در شرف پیوستن به بریکس هستند و خواهان جهانی کمتر تحت سلطه غرب هستند.
آغاز فصل جدیدی در خاورمیانه
این تغییرات فصل جدیدی را در خاورمیانه با فرصت های جدید و خطرات جدید آغاز می کند. رهبران منطقه ای در حال آزمایش ایده هایی هستند که در بسیاری از نقاط جهان رایج شده است. از جمله پذیرش پراگماتیسم اقتدارگرا به عنوان جایگزینی برای دموکراسی و دیپلماسی چند قطبی به جای نظم پس از 1945 تحت رهبری آمریکا. خاورمیانه همچنین جایی است که تهدیدهایی که جهان را در دهه 2030 تهدید می کند، ممکن است زودتر ظاهر شوند، از جمله گسترش سلاح های هسته ای، آب و هوای شدید و حتی نابرابری بیشتر، زیرا کشورهای ضعیف تر عقب تر می مانند. آنها می مانند
امروز خویمیانه مهمتر از همیشه است. اگرچه این منطقه تنها 6 درصد از جمعیت جهان را شامل می شود، اما نقش بسزایی در اقتصاد جهانی دارد. به عنوان کم هزینه ترین تولیدکننده نفت، سهم آن از صادرات نفت خام 46 درصد است. سهم خاورمیانه از صادرات گاز طبیعی مایع که از زمان بسته شدن خطوط لوله گاز روسیه به اروپا تقاضای زیادی داشته است، 30 درصد است و این سهم در حال افزایش است.
به دلیل موقعیت مکانی آن، 30 درصد کل تجارت کانتینری و 16 درصد محموله های هوایی از این منطقه عبور می کند. صندوق‌های ثروت ملی این منطقه با 3 تریلیون دلار دارایی در زمره بزرگترین صندوق‌های ثروت ملی جهان هستند. جنگ و ناآرامی در خاورمیانه اغلب از مرزها سرایت می کند. پناهندگان آن تا اروپا بر سیاست تأثیر می گذارند.
خاورمیانه در دو دهه گذشته بسیار تاریک بوده است. پروژه های دموکراتیک در عراق پس از حمله آمریکا در سال 2003 و در چندین کشور پس از بهار عربی در سال 2011 با شکست و خونریزی به پایان رسید. داعش به دنبال ایجاد خلافت بود، در حالی که بشار اسد در سوریه در حال پرتاب عامل مرگبار اعصاب سارین به سوی مردمش بود.
سه تغییر بزرگ
اما اکنون با فروکش کردن جنگ، سه تغییر عمده قابل مشاهده است.
اولین تغییر این است که منطقه باید مسئولیت بیشتری در قبال امنیت خود بپذیرد. زیرا تمایل آمریکا به مداخله نظامی از بین رفته است. علاوه بر این، الگوهای تجاری دوقطبی‌تر شده‌اند: صندوق بین‌المللی پول تخمین می‌زند که 26 درصد از صادرات کالاهای خاورمیانه به چین و هند انجام می‌شود که تقریباً دو برابر سال 2000 و تقریباً دو برابر صادرات به ایالات متحده است. و اروپاست. اخیراً، این تنظیم مجدد ژئوپلیتیکی منجر به تمایل به تنش زدایی از درگیری ها شده است.
تغییر دوم این است که انتقال انرژی نیاز فوری به فرار از الگوی آشنای رونق و رکود نفت ایجاد می کند. در عوض، انگیزه قوی برای کشورهای حاشیه خلیج فارس وجود دارد که تولید سوخت فسیلی را در دهه آینده پیش از کاهش دائمی تقاضا افزایش دهند و از درآمد حاصله برای تنوع بخشیدن به اقتصادهای محلی استفاده کنند.
تغییر سوم خستگی و انزجار افکار عمومی است. چهره آزمایش های سیاسی، چه دموکراتیک و چه اسلام گرایانه، در نظر مردم مخدوش شده است. در عوض، مردم در سراسر خاورمیانه در آرزوی فرصت های اقتصادی هستند. کانادا یا سوئد را فراموش کنید: نظرسنجی ها نشان می دهد که کشوری که بیشتر مورد تحسین جوانان عرب قرار می گیرد، امارات متحده عربی است، با ثبات و اقتصاد پر رونق آن تحت حکومت سلسله ای مشت آهنین. در عین حال، دخالت کمتر غرب در امنیت و تجارت نیز به معنای فشار کمتر برای حقوق بشر یا دموکراسی است.
برخی از تغییرات در منطقه تمسخر آمیز هستند، به عنوان مثال، به پروژه مزخرفی مانند نئوم فکر کنید، یک شهر جدید پر زرق و برق که توسط محمد بن سلمان، حاکم غیر رسمی عربستان سعودی، به مبلغ 500 میلیارد دلار ساخته شده است.
اما تغییرات دیگر پایدار و عمیق هستند. زنان بیشتری در منطقه مشغول به کار هستند. گردشگران رژیم اسرائیل به دبی می آیند. در سرتاسر منطقه، اقتصاد غیرنفتی با نرخ سالانه ۴ درصد رشد می‌کند و سرمایه‌گذاری چندملیتی فرامرزی در حال افزایش است. می توان تصور کرد که چگونه یک چرخه با فضیلت از ثبات و صلح می تواند منجر به سرمایه گذاری و تجارت بیشتر شود که استانداردهای زندگی را افزایش می دهد و رفاه را افزایش می دهد و به مارپیچ طولانی شکست در بخشی از جهان با حدود 500 میلیون نفر پایان می دهد. معکوس می کند
خطرات پیش رو
با این حال، برای دستیابی به آن، خاورمیانه باید بر برخی مشکلات بزرگ غلبه کند. بسیاری از اینها آشنا هستند. خودکامگان روشن فکرتر منطقه استدلال می کنند که آنها مسئول بهبود وضعیت مردم خود هستند، اما رژیم های مطلقه رو به زوال هستند.
سایر خطرات جدید یا تهدید کننده تر از همیشه هستند. گسترش سلاح های هسته ای به یک نگرانی جدی تبدیل شده است.
تغییرات اقلیمی به این معنی است که یکی از گرم ترین و خشک ترین مکان های جهان با شرایط آب و هوایی غیرعادی مواجه خواهد شد و تنها برخی از کشورها می توانند در پروژه هایی مانند شهرهای بازطراحی شده یا پروژه های نمک زدایی سرمایه گذاری کنند.
خاورمیانه؛ آزمایشگاه سیاسی و اقتصادی
آشکارترین خطر این است که خاورمیانه جدید نسبت به سال های اخیر نامتعادل تر است. اقتصادهای موفق یعنی کشورهای حوزه خلیج فارس و رژیم اسرائیل با تنها 14 درصد از کل جمعیت منطقه، 60 درصد تولید ناخالص داخلی، 73 درصد صادرات کالا و 75 درصد از کل منطقه را تشکیل می دهند. سرمایه گذاری داخلی چند ملیتی از رژیم اسرائیل و کرانه باختری گرفته تا عربستان سعودی و یمن، اقتصادهای مدرن با مکان هایی هم مرز هستند که وضعیت خوبی ندارند. لبنان در یک بحران مالی فرو رفته است. مصر نیز ممکن است در همین مسیر حرکت کند.
برندگان جدید خاورمیانه ذهنیت تجاری دارند که ممکن است آنها را حتی ثروتمندتر کند. بازندگان آن یادآوری هستند که در دنیایی با قوانین و اصول کمتر، هیچ کس به کمک نمی آید. همانطور که مخزن بنزین خود را پر می کنید یا منتظر بسته پست هوایی خود هستید، به یاد داشته باشید که آنها به منطقه ای وابسته هستند که یک آزمایشگاه اقتصادی و سیاسی است و امیدواریم این آزمایش منفجر نشود.
منبع: اکوایران
