به گزارش اخبار اقتصادی، بازار خاکستری، بازار موازی و بازار سیاه، عناوین بازار آزاد ارز در کشورهایی است که دارای سیستم چند نرخی ارز هستند.
تعیین قیمت ارز در بازار آزاد و مغایر با نرخ ارز رسمی در کشورهایی که دارای سیستم نرخ ارز ثابت هستند، برای تعدادی از دولت‌ها در جهان مشکلاتی ایجاد کرده است.
در نظریه‌های اقتصادی و محافل اقتصادی استفاده از سیستم نرخ ارز ثابت چندان مطلوب نیست و استفاده از سیستم ارز چند نرخی و ثابت با انتقادات جدی روبه‌روست.
در مقابل سیستم ارز ثابت، سیستم ارز شناور قرار دارد که در آن افزایش تورم، رشد بیکاری، کاهش تولید ناخالص داخلی و کاهش نرخ بهره موجب تضعیف ارزش پول میشود. با ضعیف شدن ارزش پول، تولید داخل ارزانتر از کالاهای وارداتی میشود به همین دلیل تولید و صادرات تحریک میشود و در صورتی که تولید بهبود پیدا کند ارزش پول تقویت میشود.
در نقطه مقابل افزایش نرخ بهره و افزایش هزینه فرصت نگهداری پول هزینه تامین مالی را افزایش می‌دهد و شاخص پول را تقویت می‌کند. بهبود تولید، کاهش بیکاری و تقویت تولید ناخالص داخلی ارزش پول ملی را تقویت می‌کند و با تقویت ارزش پول ملی، تولید داخلی گران‌تر از کالاهای وارداتی شده، واردات رشد می‌کند و تولید داخلی تعدیل میشود که در نهایت منجر به تعدیل ارزش پول و بازگشت تعادل به ارزش پول کشور میشود.
در صورتی که نرخ ارز ثابت باشد چرخه ایجاد تعادل بهم می‌خورد؛ به عنوان مثال در شرایطی که تورم رشد کند ولی ارزش پول کشوری به خاطر سیستم نرخ ارز ثابت کاهش پیدا نکند، توازن پولی کشور با سایر کشورها بهم می‌خورد چون ارزش پول ملی ثابت مانده، تولید گران میشود و صرفه واردات افزایش پیدا می‌کند و تقاضای واردات رشد می‌کند. در این وضعیت در حالیکه صادرات کاهش پیدا کرده و منابع کاهش یافته باید منابع ارزی بیشتری برای واردات تامین شود و با ادامه‌دار بودن تورم شرایط سخت‌تر میشود.
منتقدان سیستم نرخ ارز ثابت، این رویه را در تضاد با رشد و پیشرفت اقتصادی می‌دانند و معتقدند که در این سیستم منابعی که باید صرف توسعه اقتصادی شود صرف کنترل نرخ ارز میشود.
حال اگر منابع ارزی بازارساز در سیستم نرخ ارز ثابت به اندازه‌ای نباشد که بتواند تمام نیازهای ارزی کشور و تقاضای مردم را تامین کند و محدودیت‌هایی برای سمت تقاضا ایجاد کند، یک بازار موازی با بازار رسمی تشکیل میشود که ارزها با قیمتی بالاتر از نرخ رسمی در آنجا معامله می‌شوند.
بررسی روند قیمت‌ها و تورم در کشورهایی که دارای بازار خاکستری ارز هستند نشان می‌دهد که قیمت دلار در بازار آزاد که بالاتر از بازار رسمی است، مسیر قیمت‌ها را در کشورها مشخص می‌کند. پاکستان و مصر از جمله کشورهایی هستند که دارای بازار غیر رسمی ارز هستند ولی تحت نظر صندوق بین‌المللی پول موظف به تضعیف نرخ ارز رسمی شده‌اند تا نرخ ارز رسمی و آزاد یکسان شود.
با وجود انتقاداتی که به سیستم نرخ ارز ثابت گرفته میشود، سیستم شناور ارز به طور کامل هم وجود ندارد و دولت‌ها دخالت‌هایی مانند ارزپاشی را برای کنترل نرخ ارز انجام می‌دهند. همچنین در شرایطی که کشور تحریم است، نمی‌تواند به راحتی در دهکده جهانی تجارت کند و با استفاده از قواعد بازار باز جای خود را در معاملات اقتصادی جهان تعیین کند؛ به همین خاطر برقراری سیستم ارز شناور در شرایط تحریم به راحتیِ کشورهایی نیست که در شرایط عادی‌تری قرار دارند و بسیار سخت‌تر است، ولی حفظ سیستم نرخ ارز ثابت برای کشور در شرایط تحریم بسیار پر هزینه‌تر است و آسیب‌های بیشتری را به اقتصاد کشور در شرایطی که منابع ارزی محدود است وارد می‌کند. به همین خاطر مجلس شورای اسلامی هم بارها مخالفت خود را با سیستم نرخ ارز ثابت اعلام کرده است.
قیمت دلاری ربع سکه چند است؟
روز قبل رییس بانک مرکزی اعلام کرد که نرخ ارز کشور نرخ ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی و نرخ ارز مبادله‌ای است که تقریبا ثابت است و منکر نرخ ارز در بازار آزاد شد، ولی همین مسأله حساسیت برخی معامله‌گران و منتقدان را برانگیخت و معامله‌گران به فروش ربع سکه در مرکز مبادله اشاره می‌کردند. مقامات بانک مرکزی اعلام کرده‌اند که ربع سکه به قیمت ۹ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان در مرکز مبادله به فروش می‌رسد. هرچند فروش ربع سکه برای کنترل حباب ربع سکه انجام شده ولی منتقدان معتقدند که فروش ربع سکه توسط بازارساز در شرایطی که قیمت دلاری آن با توجه به نرخ فروش بازارساز ۸۰ هزار تومان است، به نوعی قبول و تایید نرخ‌های غیررسمی ارز است.
سهام پر پتانسیل بازار کدامند؟
بازار سرمایه مقاومت دو میلیون و صد هزار واحدی را شکسته و در حال تثبیت بالای آن محدوده است. روز قبل نقشه بازار سرمایه متعادل بود که نگرانی‌ها را از سقوط سنگین شاخص کل فعلا رفع می‌کند. تحلیلگران در حال حاضر سهام ریالی را سهام پیشتاز بازار سرمایه می‌دانند که شانس بیشتری نسبت به سایر گروه‌ها برای پیشروی دارد.
