زیر پوست شاخص ها
در بررسی وضعیت بازار سهام عمده مردم در همان وهله اول به یاد شاخص کل بورس و یا نهایتا شاخص هموزن می افتند. با این حال بازارهای دارایی در بطن خود مسائل گوناگونی را شامل می شوند که پرداختن به همه آنها زمان زیادی می طلبد. البته دلیل توجه بسیار زیادی که برای تحلیل بازار به نماگرهای بورسی معطوف می شود از یک عامل بسیار مهم نشات می گیرد. عموما فعالان بازار سهام به خصوص سرمایه گذاران کم تجربه از این رو وزن بالایی برای تحلیل شاخص ها قائل می شوند که دلیل حضور آنها در بازارهای مالی به خصوص بازار سهام کسب سود بیشتر است. به همین دلیل انها سعی می کنند تا برای نیل به اهداف خود از راحت ترین ابزار که همین شاخص ها هستند کمک بگیرند.
با این حال سودآوری در بازار سهام و ماندگاری در آن عاملی نیست که صرفا از مسائل سطحی موجود در بازار سهام ناشی شود. اگر بخواهیم دقیق تر به این موضوع نگاه کنیم در خواهیم یافت که آنچه که در بلند مدت می تواند برای بهبود عملکرد در بازارهای دارایی به خصوص بازارهای مالی مورد توجه قرار می‌گیرد نه لزوما تغییرات قیمت ها بلکه ساز و کارهایی است که برای سرمایه گذاری در بازارها از آن استفاده می شود. دقیقا به همین دلیل است که در بازارهای مالی جهان قوانین با دقت و تکرار شوندگی بالایی مورد رصد و بازبینی قرار می‌گیرند و بر افزایش تعداد ابزارها با کارکردهای مختلف تاکید می شود.
یک قدم رو به جلو
در بازار سرمایه ایران نیز طی سال 1401 تحولات خوبی از این بابت روی داد. در حالی که تا همین چند سال قبل تنها راه کسب سود در بازار سرمایه خرید سهام بود، به تدریج به تنوع دارایی ها افزوده شد تا هم از ریسک سرمایه گذاری در این بازار کاسته شود و هم تعداد افرادی که می خواهند در شرایط کنونی اقتصادی از بازار سرمایه جا نمانند افزایش یابد. در واقع اگر بخواهیم به طور خلاصه بگوییم در طول سال های اخیر افزایش ظرفیت سرمایه گذاری غیر مستقیم یکی از مهمترین کارهایی بوده که در بازار سرمایه انجام شده است.
در حال حاضر صندوق های سرمایه گذاری بسیاری در بازار سرمایه فعالیت می کنند که طبیعتا در دسترس ترین آنها صندوق های قابل معامله هستند. در حالی که در ابتدای سال گذشته ماهییت این صندوق های به سهامی و درآمد ثابت محدود می شد. در طول سال 1401 بر تنوع ماهوی صندوق ها افزوده شد و شاهد شکل گیری صندوق های اهرمی،تضمین اصل سرمایه و صندوق های بخشی بودیم که هم اکنون در بازار سهام فعالیت می کنند. البته از میان صندوق های یاد شده صندوق تضمین اصل سرمایه صندوق های غیر قابل معامله هستند و به شکل صدور و ابطال سرمایه گذاری در آنها میسر می شود. با این حال خصوصیات آنها نشان می دهد که می توانند نقش سازنده ای در افزایش تعداد سرمایه گذاران فعال در بازار سرمایه داشته باشند. بر این اساس می توان گفت که سازمان بورس اگرچه در طول سال 1401 نتوانست به هدف خود در بهبود وضعیت دامنه نوسان برسد اما توانسته شرایطی را فراهم کند تا دست کم امکان حضور اقشار مختلف به افراد بسیار ریسک گریز و ریسک پذیر فراهم شود.
تنوع در ترکیب دارایی ها
تنوع بخشی را می توان یکی از ابتدایی ترین مسائل موجود در امر سرمایه گذاری دانست. سرمایه گذار هرچه ترکیب دارایی های متنوع تری داشته باشد طبیعتا شانس بقا بیشتری در بازارهای مالی خواهد داشت. با این حال تحلیل همه شرکتها به شکل دقیق در بازارهایی نظیر سهام ممکن نیست از سویی دیگر از میان 40 صنعت موجود هر کدام نقاط پیدا و پنهانی دارد که تحلیل آنها از عهده یک فرد عادی خارج است. از همین رو تنوع بخشی از طریق صندوق هایی که بر روی یک صنعت کار میکنند در مواردی می تواند برای یک سرمایه گذار بسیار معقول تر از ریسک پذیری بر روی یک سهم باشد. این کاری است که دقیقا با صندوق های بخشی می شود انجام داد. آنها از این جهت که سود خود را از تحولات بازار کسب می کنند تفاوت چندانی با صندوق های سهامی ندارد.
همین امر باعث می شود تا ریسک بازده در آنها به اندازه ریسک و بازده صنعتی خاص باشد. اما اگر فردی بخواهد با پذیرش ریسک بیشتر به سراغ دارایی های پر نوسانی برود طبیعتا باید یا خود به شکل مستقیم اعتبار بگیرد یا با سرمایه گذاری در صندوق های اهرمی که از این طریق فعالیت می کنند به سرمایه گذاری بپردازد. در این حالت فرد دیگر اعتباری دریافت نمی کند اما این شانس را خواهد داشت تا با رشد بازار از منافع کسب سود بیش از بازار سهام بهره مند شود.
