آیا با وجود تحریم ها امکان تجارت با اروپا وجود دارد؟

اکو ایران: تجارت ایران با اتحادیه اروپا از زمان شروع تحریم ها با کاهش شدید مواجه شده است به طوری که برخی از کشورهای همسایه در این مسیر از ایران پیشی گرفته اند. با این حال مرکز پژوهش های مجلس پیشنهاد کرد که کشور منتظر لغو تحریم ها نباشد و از ظرفیت کریدور خود استفاده کند و از تجارت اروپا با چین بهره مند شود.

اخبار اقتصادی، مرکز پژوهش های شورای اسلامی در گزارشی به رویکرد تعامل با اتحادیه اروپا پرداخت. این اتحادیه یکی از قوی ترین اتحادیه های اقتصادی در جهان است و به همین دلیل آگاهی از فرصت های تجاری با آن مهم است. ایران پیش از تحریم ها یکی از شرکای اصلی تجاری اروپا به ویژه در حوزه انرژی بود، اما اکنون جایگاه آن به شصت و چهارمین شریک تجاری این اتحادیه تنزل پیدا کرده است.

مرکز پژوهش های مجلس با بررسی وضعیت تجارت خارجی اتحادیه اروپا، تاریخچه تجارت ایران با این اتحادیه را مورد بررسی قرار داد و گفت: تجارت کشور با این اتحادیه پتانسیل بالایی دارد که تحریم ها مانع از آن شده است. با این حال، این مرکز تعامل غیرمستقیم با اروپا را به عنوان یک مسیر جایگزین دانست و پیشنهاد کرد ایران به عنوان مجرای شرق به غرب در زنجیره ارزش محصولات چینی به کشورهای اروپایی ایفای نقش کند.

اتحادیه اروپا و سیاست های تجاری آن

اتحادیه اروپا یکی از بزرگترین اتحادیه های اقتصادی و سیاسی در جهان است که شامل 27 کشور، جمعیت آن 444 میلیون نفر و تولید ناخالص داخلی آن به 16 تریلیون دلار می رسد.

به گفته مرکز تحقیقات اتاق بازرگانی، منبع اصلی قدرت این اتحادیه است. 60 درصد تجارت کشورهای عضو اتحادیه اروپا با سایر اعضای اتحادیه اروپا و 40 درصد با سایر کشورهای جهان انجام می شود. حجم عمده واردات این اتحادیه نفت، دستگاه ها، ماشین آلات و تجهیزات کامپیوتری و الکترونیکی است. به همین ترتیب، ماشین آلات و دستگاه های مکانیکی، وسایل نقلیه و تجهیزات الکتریکی صادرات اصلی اتحادیه اروپا هستند.

با توجه به اهمیت ویژه تجارت برای اتحادیه اروپا، اتحادیه اروپا هر چند سال یک بار سیاست های تجاری خود را بازنگری کرده و سیاست های جدیدی را تدوین می کند. اتحادیه اروپا به طور جدی آزادسازی تجارت، کاهش تعرفه ها و حذف تا حد زیادی موانع غیرتعرفه ای را دنبال کرده است. نکته قابل تامل دیگر این است که این اتحادیه سیاست های تجاری جدید خود را بر اساس منطقه گرایی تنظیم نکرده و تجارت با کشورهای خارج از منطقه را نیز در دستور کار قرار داده است.

از این نظر، تحلیل شرکای تجاری اتحادیه اروپا نشان می دهد که چین، آمریکا، انگلیس، سوئیس، روسیه، ترکیه، ژاپن، نروژ، کره جنوبی و هند ده شریک تجاری اصلی این اتحادیه هستند. در این میان حضور ترکیه در میان شرکای اصلی اروپا قابل توجه است. این کشور در ده سال گذشته تجارت خود با اروپا را به میزان قابل توجهی افزایش داده است. این موضوع نقش ضعیف ایران را در این زمینه بیشتر مشخص می کند.

این مرکز تحقیقاتی به بررسی نحوه تجارت ایران با اروپا در سال‌های اخیر پرداخته و ظهور تحریم‌ها را مانعی بزرگ در این زمینه در سال‌های اخیر دانسته است.

تحریم های اقتصادی مانع بزرگی بر سر راه تجارت ایران و اروپا است.

ایران در سال 2022 شصت و چهارمین شریک تجاری اتحادیه اروپا خواهد بود. این در حالی است که تا آغاز تحریم ها در سال 2012، ایران رتبه دهم را در بین صادرکنندگان انرژی به اروپا داشت، بنابراین بیشترین کالاهای صادراتی ایران به اروپا سوخت های معدنی بوده است.

اما تحریم ها باعث کاهش شدید صادرات نفت ایران به اروپا شد. بنابراین عربستان و امارات در صادرات به اروپا از ایران جلوتر بودند. این نشان می دهد که محصولات صادراتی ایران به راحتی با محصولات سایر کشورها قابل جایگزینی است و این نشان می دهد که کشور به تنوع بیشتری در محصولات صادراتی خود نیاز دارد.

با این حال مرکز پژوهش های مجلس با بررسی دو شاخص به بررسی امکان گسترش تجارت ایران با اروپا پرداخته است. شاخص مکمل ردیابی، شاخصی است که سازگاری کالاهای صادراتی یک کشور را با واردات کشور همکار ارزیابی می کند و هر چه بیشتر باشد، تجارت بین دو کشور سودآورتر است. این نرخ از 22 درصد در سال 2001 به 28 درصد در سال 2019 افزایش یافته است که رقمی بالاتر از سایر کشورهای همسایه است. اما باید توجه داشت که این موضوع به لطف فروش نفت خام ایران به اروپا که عمدتاً شامل نفت و مواد کشاورزی و معدنی است، محقق شده است، در حالی که در یک روند مناسب، سبد صادراتی ایران باید متنوع‌تر شده و از ارزش کل بیشتری برخوردار شود.

شاخص دیگر شاخص پتانسیل تجاری است که قدرت صادرات بالقوه یک کشور به کشور دیگر را اندازه گیری می کند. بالاترین پتانسیل صادراتی ایران به اتحادیه اروپا در بیست سال گذشته در سال 2012، 34 میلیارد دلار بوده است. اما روند این شاخص نوسانی است و در سال 2020 به 9 میلیارد دلار رسیده است. اگر این رقم را مقایسه کنید، صادرات ایران به اروپا در سال جاری بالغ بر 7 میلیارد دلار دیده می شود که ایران 77 درصد از ظرفیت صادرات خود به اروپا را استفاده کرده است.

با وجود تداوم تحریم ها، هیچ مسیر آسانی برای تجارت مستقیم ایران با اروپا وجود ندارد، بنابراین مرکز پژوهش های مجلس راه جایگزینی را پیشنهاد کرده است.

ایران مسیر تجاری چین و اروپا است

مرکز پژوهش های مجلس پیشنهاد کرده است که ایران نباید منتظر لغو تحریم ها بماند و از دو طریق با اروپا تعامل غیرمستقیم برقرار کند.

راه اول این است که تعامل ایران با اروپا از طریق کشور ثالثی مانند چین که رابطه خوبی با دو طرف دارد، صورت گیرد.

راه دوم این است که ایران از موقعیت جغرافیایی خود به عنوان کریدور شرق به غرب استفاده کند و بخشی از زنجیره ارزش محصولات چین تا اروپا شود. یعنی بخشی از ارزش کالایی که چین می خواهد به کشورهای اروپایی برسد باید در شهرهای صنعتی ایران تولید شود. به گفته این مرکز، ایران به لطف منابع، انرژی و نیروی کار ارزان خود می تواند نقش خوبی در این زمینه ایفا کند.

منبع اکو ایران