رشد اقتصادی نفت به بالاترین حد خود در ۶ سال اخیر رسید

اکوایران: رشد اقتصادی بخش نفت و گاز در سال گذشته به 20 درصد رسید که این بالاترین نرخ رشد این بخش پس از سال‌های برجام است.

اخبار اقتصادی، بر اساس آمار منتشر شده از سوی مرکز آمار، بخش نفت و گاز در سال گذشته بیش از 20 درصد رشد داشته است. به عبارت دیگر ارزش افزوده واقعی بخش نفت و گاز نسبت به ۱۴۰۱ درصد ۲۰.۳ درصد افزایش یافته است. اگرچه روند رشد بخش نفت در سال‌های اخیر صعودی بوده است، اما هنوز از دو دهه گذشته بسیار عقب است.

بالاترین نرخ رشد بخش نفت و گاز در دوران برجام در سال 2015 رخ داد که رکورد 36 درصد را به ثبت رساند. کمترین میزان به سال های 1991 و 1997 برمی گردد که رشد بسیار منفی بود.

نفرین یا جادوی نفت.

بخش نفت و گاز ایران به عنوان یکی از ارکان مهم اقتصادی، نقش بسیار مهم و کلیدی در تامین درآمد ملی و توسعه اقتصادی دارد. این بخش در دهه های اخیر فراز و نشیب های زیادی را تجربه کرده است. این بخش بیش از هر بخش دیگری تحت تأثیر رویدادهای ملی و بین المللی قرار گرفته است و اقتصاد وابسته به نفت ایران را از رونق های باشکوه به رکودهای تلخ تبدیل کرده است.

این گزارش به بررسی روند رشد واقعی (اثر تورم گرفته شده) بخش نفت و گاز از سال 1385 تا 1381 می پردازد و به بررسی اثرات بحران های اقتصادی بر این بخش در این دوره می پردازد. این دوران به پنج مرحله تقسیم شده است که هر مرحله فرصت ها و تهدیدهای خاص خود را دارد.

قانون اول: روغن در بالا

در دوره ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد، بخش نفت با فراز و نشیب های خاص خود مواجه شد. در این دوره رشد این بخش ابتدا کاهش و سپس افزایش یافت. رشد بخش نفت در سال‌های 1987 و 1988 کم بود، اما در سال‌های بعد به دلیل رشد بازار جهانی نفت، روند رشد این بخش افزایش یافت.

بیشترین نرخ رشدی که بخش نفت و گاز در این دوره تجربه کرده است در سال 2010 رخ داده است که 4.4 درصد بوده است. بین سال های 85 تا 90 شاهد بیشترین ارزش افزوده در بخش نفت و گاز در سال های اخیر بوده ایم. به عبارت دیگر دوره مذکور پررونق ترین سال های درآمد نفتی ایران پس از انقلاب محسوب می شود.

به عبارت دیگر، اگر تحریم‌های گسترده بین‌المللی در اوایل دهه 90 علیه ایران اعمال نمی‌شد، شاید می‌توانستیم رشد خوبی را در این بخش شاهد باشیم. با بررسی روند تغییرات نرخ رشد بخش نفت و گاز می توان دریافت که از سال 1391 و با اعمال تحریم های بین المللی، ضربه مهلکی به این بخش وارد شده است.

اقدام دوم: سایه سیاه تحریم های نفتی

با شروع تحریم های بین المللی، رونقی که در بخش نفت و گاز وجود داشت نیز از بین رفت. نرخ رشد بخش نفت و گاز در سال 2019 به میزان 27.5 درصد کاهش یافت. در سال‌های بعد ارزش افزوده نفت روند کاهشی داشت و رکود بر این بخش سایه افکند. حجم واقعی بخش نفت به حدود 120 میلیارد تومان رسید که این رقم در اواخر دهه 80 پس از شروع تحریم ها حدود 170 میلیارد تومان بود.

سناریوی سوم: بازگشت رونق به صنعت نفت

با توافق برجام، بخش نفت و گاز بار دیگر رونق گرفت و رشد چشمگیری را نشان داد. این در حالی است که میزان ارزش افزوده ایجاد شده نسبت به قبل از اعمال تحریم های بین المللی کمتر بوده اما بسیار نزدیک به این رقم بوده است. با توجه به کاهش شدید حجم بخش نفت در اوایل دهه 90، با امضای برجام، رشد این بخش در سال 95 به اوج تاریخی 36 درصدی خود رسید و روند صعودی حجم بخش نفت ادامه یافت. در سال 1996 تا آن زمان حجم واقعی این بخش به حدود 160 میلیارد تومب رسید.

اقدام چهارم: ترامپ آمد

دونالد ترامپ همانطور که قبلا گفته بود از توافق برجام خارج شد و تحریم ها را دوباره علیه ایران اعمال کرد. به دلیل فشار زیاد ایالات متحده بر سایر کشورها و شرکت های نفتی، تولید نفت و درآمدهای ارزی این کشور به میزان قابل توجهی کاهش یافت. در نتیجه این تحولات، صنعت نفت ایران بیشترین افت خود را در دو دهه گذشته به ثبت رساند. حجم واقعی بخش نفت و گاز در سال 1998 بالغ بر 92 میلیارد تومب بوده که تقریباً نیمی از ارزش افزوده این بخش در اواسط دهه 1980 را نشان می دهد.

این روند منفی و رکود گسترده تا سال 2099 و آغاز به کار جو بایدن به عنوان رئیس جمهور ادامه یافت.

آخرین اقدام: نفت در راه قله

در سال 2018 به دلیل خروج آمریکا از برجام، ارزش افزوده تولید بخش نفت و گاز بسیار پایین بود. بنابراین، حتی در دوران کرونا، نرخ رشد مثبت بود. به عبارت دیگر، حتی با شیوع کرونا و تعطیلی صنایع، نمی‌توان نرخ رشد را از آنچه که بود کمتر کرد و وضعیت بدتر از این هم نشد. در نتیجه در سال 2018 کمترین ارزش افزوده ایجاد شده در سال های گذشته در بخش نفت و گاز به ثبت رسیده است. با ریاست جو بایدن و امید به از سرگیری توافق برجام، از شدت تحریم ها تا حدودی کاسته شد. نتیجه این امید بهبود بخش نفت و گاز و رشد مثبت آن بود. سال گذشته بالاترین نرخ رشد بخش نفت و گاز پس از دوران برجام بود. با این حال ارزش افزوده تولید شده در سال 1402 همچنان بسیار کمتر از قبل از تحریم های بین المللی است. حجم واقعی بخش نفت و گاز در سال گذشته 135 میلیارد تومان برآورد شد که تقریبا 25 میلیارد تومان کمتر از برجام است.

بررسی روند رشد بخش نفت و گاز طی سال های 2006 تا 2012 نشان می دهد که سرنوشت این بخش تا حد زیادی به روابط بین المللی و تعاملات سیاسی بستگی دارد. علاوه بر این، وابستگی شدید اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی، آسیب تحریم‌های بین‌المللی را بر اقتصاد نیمه‌زنده این کشور شدیدتر کرده است. رشد و نزول این بخش می تواند تاثیر بسزایی در مسیر اقتصادی کشور داشته باشد.

منبع اکو ایران